آراگو

آراگو [ārāgo]، دومینیک فرانسوا ژان (1786-1853م/ 1200- 1269ق)، فیزیک‌دان فرانسوی که اصل تولید مغناطیس از چرخشِ رسانای غیرمغناطیسی‌راکشف،وآزمایشی نیز برای اثبات نظریۀموجی‌بودن‌نورطراحی‌کرد.وی‌همچنین‌به‌همراه‌دیگردانشمندان به پژوهشهایی دست‌زد که به کشف قوانین قطبش نور انجامید.

 آراگو در 1820م و پس از مطالعۀ کار اُرْسْتِد، فیزیک‌دان دانمارکی، نشان داد که عبور جریان الکتریکی از سیم‌پیچ مسی سبب جذب براده‌های آهن به سیم‌پیچ می‌شود و سیم‌پیچ، همانند آهنربا، خاصیت مغناطیسی پیدا می‌کند؛ با قطع جریان الکتریکی براده‌های آهن از سیم‌پیچ جدا می‌شوند. او در 1824م به نمایش این‌مطلب‌پرداخت‌که‌اگرکمی بالاتر از صفحه‌ای مسی، سوزنی مغناطیسی آویخته باشد، دَوَران صفحۀ مسی سبب چرخیدن سوزن می‌شود. بعدها فارادِی ثابت کرد که آنچه در این آزمایش رخ می‌دهد، «پدیدۀ القای مغناطیسی» است.
آراگو کوشید تا با طرح آزمایشهایی در فیزیک نور، از نظریۀ موجی فرِنِل، در مقابل نظریۀ ذره‌ای لاپلاس، بیو و پواسون دفاع کند. بنابر نظریۀ موجی، سرعت نور هنگام عبور از محیط رقیق به محیط غلیظ، کاهش می‌یابد؛ اما طبق نظریۀ ذره‌ای سرعت آن افزایش پیدا می‌کند. از این‌رو، آراگو در 1838م، آزمایشی برای مقایسۀ سرعت نور در هوا، آب و شیشه طرح کرد؛ اما این آزمایش نیازمند چنان تمهیدات دقیقی بود که انجام دادن آن تا سال 1850م ممکن نشد. در این هنگام بینایی آراگو کاهش یافته بود؛ اما دو دانشمند فرانسوی دیگر به نامهای فیزو و فوکو روش او را با اندکی اصلاحات به کار بردند و نشان دادند که سرعت نور در محیطهای غلیظ کم می‌شود.
آراگو در پِرپینیان و نیز مدرسۀ پلی تکنیک پاریس تحصیل کرد و در 23 سالگی جانشین لالاند، در کرسی هندسۀ تحلیلی آنجا شد. وی سالها مدیر رصدخانۀ پاریس و دبیر دائم فرهنگستان علوم فرانسه بود. او در سیاست نیز جمهوری خواهی فعال بود و در دولت موقت پس از انقلاب 1848م، هنگامی که عهده‌دار وزارت جنگ و دریاداری بود، به اصلاحات فراوانی دست زد.    (128)