اسفرورین

اِسْفَرْوَرين‌، شهري‌ كوچك‌ در بخش‌ بوئين‌زهرا از شهرستان‌ قزوين‌ (استان‌ تهران‌). اين‌ نقطة شهري‌ كه‌ اَسْفَرْوَرين‌ (آدامك‌، 51) و اسپرورين‌ (گلريز، 1/ 985) نيز خوانده‌ مى‌شود، در 35 و 56 عرض‌ و 49 و 45 طول‌ جغرافيايى‌ و در ارتفاع‌ 251 ،1متري‌ از سطح‌ دريا قرار گرفته‌ است‌ ( فرهنگ‌ جغرافيايى‌ آباديها ...، 20). 
ناحية بوئين‌زهرا كه‌ اسفرورين‌ در آن‌ واقع‌ است‌، به‌ سبب‌ وجود كوههاي‌ رامند و سياه‌ كوه‌ در غرب‌ آن‌، داراي‌ مراتع‌ سرسبزي‌ است‌ و نيز به‌ سبب‌ وجود زمستانهاي‌ سرد و تابستانهاي‌ گرم‌ و خشك‌ و برخورداري‌ از 157 ميلى‌متر متوسط بارش‌ سالانه‌ ( جغرافيا ...، 1/ 729)، داراي‌ آب‌ و هوايى‌ خشك‌ است‌. رودخانة خررود كه‌ در اين‌ ناحيه‌ جاري‌ است‌، از كنار اسفرورين‌ مى‌گذرد ( فرهنگ‌ جغرافيايى‌ ايران‌، 1/ 12؛ مفخم‌، 82). 
جمعيت‌ اسفرورين‌ به‌عنوان‌ روستايى‌ بزرگ‌ پيش‌ از نخستين‌ سرشماري‌ عمومى‌ كشور، 452 ،3 نفر برآورد مى‌شد ( فرهنگ‌ جغرافيايى‌ايران‌، همانجا) كه‌ در1335ش‌ به‌ 870 ،3 نفر رسيد ( گزارش‌ مشروح‌ ...، 1). اسفرورين‌ از 1355ش‌ به‌عنوان‌ شهر شناخته‌ شد و جمعيت‌ آن‌ كه‌ در اين‌ زمان‌ 644 ،5نفر بود ( سرشماري‌ ...، «ش‌») به‌نحوي‌ شتابان‌ رشد يافت‌ و در 1365ش‌ به‌ 050 ،10و در 1370ش‌ به‌ 608 ،11نفر رسيد. به‌ اين‌ ترتيب‌، جمعيت‌ اين‌ شهر بيش‌ از جمعيت‌ شهر مركزي‌ بخش‌ [بوئين‌ با 268 ،7نفر] شد ( آمارنامه‌ ...، 54). مطابق‌ همين‌ داده‌ها، تراكم‌ نسبى‌ اسفرورين‌ با 99/ 3 كم 2 مساحت‌، به‌ 909 ،2نفر در كم 2 مى‌رسد (همان‌، 62). 
اسفرورين‌ مانند بسياري‌ از شهرهاي‌ كوچك‌ كشور، چهره‌اي‌ روستايى‌ دارد. فعاليت‌ اصلى‌ ساكنان‌ آن‌ زراعت‌، باغداري‌ و كارگري‌ است‌ ( فرهنگ‌ اقتصادي‌ ...، 77). مطابق‌ داده‌هاي‌ موجود، اسفرورين‌ داراي‌ 209 ،1خانوار بهره‌بردار كشاورزي‌ ( فرهنگ‌ آباديها ...، 96) و 830 ،2هكتار زمين‌ آبى‌ است‌ كه‌ بيش‌ از 97% از آن‌، زير كشت‌ غلات‌ قرار دارد. محصولات‌ عمدة شهر در كنار غلات‌، شامل‌ انگور، بادام‌، پسته‌، سيب‌ درختى‌ و نيز حبوبات‌ و نباتات‌ علوفه‌اي‌ است‌ ( فرهنگ‌ اقتصادي‌، همانجا). بجز رودخانة فصلى‌ خررود، 30 حلقه‌ چاه‌ عميق‌ آب‌ موردنياز زراعى‌ خانوارهاي‌ بهره‌بردار را تأمين‌ مى‌كند ( فرهنگ‌ آباديها، همانجا). آب‌ شهر توسط دو حلقه‌ چاه‌ عميق‌ تأمين‌ مى‌شود كه‌ در طول‌ 40 كيلومتر شبكه‌ به‌ مصرف‌ شرب‌ اهالى‌ مى‌رسد ( آمارنامه‌، 298). 
وجود مؤسسات‌ و برخى‌ واحدهاي‌ خدماتى‌، از جمله‌ شركت‌ تعاونى‌ روستايى‌، عرضة مواد سوختى‌ و تعميرگاه‌ ماشين‌آلات‌ كشاورزي‌، تسهيل‌ كنندة فعاليتهاي‌ توليدي‌ در اين‌ شهر به‌ شمار مى‌آيد ( فرهنگ‌ آباديها، 196-197). بافتن‌ جاجيم‌ و جوال‌، به‌ طور سنتى‌، از صنايع‌ دستى‌ اسفرورين‌ است‌ ( فرهنگ‌ جغرافيايى‌ ايران‌، همانجا). 
مردم‌ اسفرورين‌ شيعه‌ هستند و زبان‌ آنان‌ فارسى‌ و تركى‌ است‌ (همانجا). قزوين‌ در فاصلة 56 كيلومتري‌ اسفرورين‌ قرار دارد و بيشترين‌ رفت‌ و آمد مردم‌ به‌آنجاست‌ ( فرهنگ‌ اجتماعى‌ ...، 77). اين‌ شهر نيز مانند بسياري‌ از آباديهاي‌ ناحية بوئين‌زهرا در زلزلة 1341ش‌ آسيب‌ ديد ( جغرافيا، همانجا). 
تپة باستانى‌ بزرگى‌ در اسفرورين‌ وجود دارد كه‌ از آن‌ آثاري‌ از پيش‌ از اسلام‌ و دورة اسلامى‌ به‌دست‌ آمده‌ است‌؛ قسمتى‌ از اين‌ تپه‌ به‌ قبرستان‌ تبديل‌ شده‌ است‌ و در قسمت‌ ديگر آن‌، مسجدي‌ ساخته‌اند. تپة باستانى‌ ديگري‌ موسوم‌ به‌ خروزان‌ در جنوب‌ شرقى‌ اسفرورين‌ قرار دارد كه‌ احتمالاً به‌ دورة ساسانى‌ مربوط است‌ (ورجاوند، 379). 

مآخذ

آمارنامة استان‌ زنجان‌ (1371ش‌)، مركز آمار ايران‌، تهران‌، 1373ش‌؛ جغرافياي‌ كامل‌ ايران‌، وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌، تهران‌، 1366ش‌؛ سرشماري‌ عمومى‌ نفوس‌ و مسكن‌ (1355ش‌)، شهرستان‌ قزوين‌، مركز آمار ايران‌، تهران‌، 1358ش‌؛ فرهنگ‌ آباديهاي‌ كشور، سرشماري‌ عمومى‌ كشاورزي‌ (1367ش‌)، استان‌ زنجان‌، مركز آمار ايران‌، تهران‌، 1369ش‌؛ فرهنگ‌ اجتماعى‌ دهات‌ و مزارع‌، استان‌ زنجان‌، جهاد سازندگى‌، 1363ش‌؛ فرهنگ‌ اقتصادي‌ دهات‌ و مزارع‌، استان‌ زنجان‌، جهاد سازندگى‌، 1363ش‌؛ فرهنگ‌ جغرافيايى‌ آباديهاي‌ كشور، سازمان‌ جغرافيايى‌ نيروهاي‌ مسلح‌، تهران‌، 1369ش‌، ج‌ 37؛ فرهنگ‌ جغرافيايى‌ ايران‌ (آباديها)، استان‌ مركزي‌، دايرة جغرافيايى‌ ستاد ارتش‌، تهران‌، 1328ش‌؛ گزارش‌ مشروح‌ حوزة سرشماري‌ قزوين‌، وزارت‌ كشور، تهران‌، 1338ش‌؛ گلريز، محمدعلى‌، مينودر يا باب‌ الجنة قزوين‌، قزوين‌، 1368ش‌؛ مفخم‌ پايان‌، لطف‌الله‌، فرهنگ‌ رودهاي‌ ايران‌، تهران‌، 1353ش‌؛ ورجاوند، پرويز، سرزمين‌ قزوين‌، تهران‌، 1349ش‌؛ نيز: 

Adamec, L. W., Tehran and Northwestern Iran, Graz, 1976. 
عباس‌ سعيدي‌