بهوتی

بُهوتی، ابوالسعادات‌ منصور بن‌ یونس‌ (1000-1051 ق‌ / 1592-1641 م‌)، فقیه‌ حنبلی مصر. نسبت‌ وی‌ به‌ بهوت‌، یكی از روستاهای‌ غرب‌ مصر باز می‌گردد كه‌ نام‌ افرادی‌ از این‌ منطقه‌ در شمار عالمان‌ متأخر حنبلی به‌ چشم‌ می‌خورد. 
بهوتی نزد شماری‌ از عالمان‌ حنبلی، از جمله‌ محمد شامی، جمال‌الدین‌ یوسف‌ بهوتی و عبدالرحمان‌ بهوتی و دیگران‌ به‌ تحصیل‌ پرداخت‌ و علاوه‌ بر آنان‌ از محضر استادانی چون‌ یحیی بن‌ شرف‌ حجاوی‌ دمشقی، عبدالله‌ دنوشری‌ شافعی، جمال‌ عبدالقادر دنوشری‌ حنبلی، نورعلی حلبی و شهاب‌الدین‌ احمد وارثی صدیقی نیز بهره‌ برد (نک‍ : محبی، 4 /426؛ قس‌: غزی‌، 211، 212)، تا آنكه‌ خود یكی از بزرگان‌ مذهب‌ شد و بر كرسی تدریس‌ نشست‌ (همانجاها). 
بهوتی در فقه‌ و فرائض‌ و علوم‌ دیگر تبحر داشت‌ (غزی‌، 210) و از آنجا كه‌ در عصر خود، در فقه‌ همتا نداشت‌، طلاب‌ از سرزمینهای‌ شام‌، نجد، بیت‌المقدس‌ و بعلبك‌ به‌ سوی‌ او می‌كوچیدند. از شاگردان‌ وی‌، محمد بن‌ ابی السرور بهوتی، ابراهیم‌ بن‌ ابیبكر صالحی و محمد خلوتی قابل‌ ذكرند (نک‍ : محبی، همانجا؛ غزی‌، 211، 212). شهرت‌ وی‌ بیشتر به‌ سبب‌ تحریر مسائل‌ فقهی براساس‌ مذهب‌ احمد بن‌ حنبل‌ است‌ (محبی، همانجا؛ ابن‌ حمید، 472) و تألیفات‌ وی‌ تا زمان‌ حاضر مورد رجوع‌ فقهاست‌ (ابن‌ شطی، 116). بهوتی در قاهره‌ وفات‌ یافت‌ و در تربت‌ مجاورین‌ دفن‌ گردید (محبی، همانجا؛ غزی‌، 212-213). 

آثار چاپی

1. اعلام‌ الاعلام‌ بقتال‌ من‌ انتهك‌ حرمة البیت‌ الحرام‌، دربارۀ احكام‌ جنگ‌ در مكه‌. مؤلف‌ علاوه‌ بر مذهب‌ احمد بن‌ حنبل‌، دیدگاه‌ علمای‌ سایر مذاهب‌ را نیز با ذكر ادله‌ بیان‌ كرده‌ است‌. این‌ كتاب‌ به‌ كوشش‌ جاسم‌ بن‌ سلیمان‌ فُهید دوسری‌ در بیروت‌ (1988م‌) به‌ طبع‌ رسیده‌ است‌. 
2. الروض‌ المُربِع‌ بشرح‌ زاد المستقنع‌، شرحی بر زادالمستقنع‌ موسى حجاوی‌ (د 968ق‌ /1560م‌) است‌ كه‌ بارها در دمشق‌، هند و قاهره‌ (از جمله‌ در قاهره‌، 1380 ق‌) به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. 
3. «دقائق‌ اولی النُهى لشرح‌ المنتهى»، شرحی است‌ بر منتهی الارادات‌ تقیالدین‌ محمد فتوحی حنبلی، مشهور به‌ ابن‌ نجار (د ح‌ 980ق‌) كه‌ در حاشیۀ كشف‌ القناع‌ (قاهره‌، 1319-1320ق‌) به‌ طبع‌ رسیده‌ است‌. 
4. عمدة الطالب‌ لنیل‌ المآرب‌، در فقه‌ احمد بن‌ حنبل‌ كه‌ عثمان‌ بن‌ احمد نجدی‌ حنبلی (د 1097 ق‌) آن‌ را با عنوان‌ هدایة الراغب‌ شرح‌ كرده‌، و همراه‌ متن‌ به‌ طبع‌ رسیده‌ است‌. برادرزادۀ مؤلف‌، حسن‌ بن‌ صلاح‌ بهوتی، آن‌ را با نام‌ وسیلة الراغب‌ به‌ نظم‌ كشیده‌ است‌ (برای‌ نسخۀ آن‌، نک‍ : خدیویه‌، 3 /300). 
5. كشاف‌ القناع‌ عن‌ متن‌ الاقناع‌، در 3 جلد شرحی است‌ بر الاقناع‌ لطالب‌ الانتفاع‌ موسى حجاوی‌ كه‌ بارها، ازجمله‌ به‌ كوشش‌ هلال‌ مصیلحی مصطفى هلال‌ (ریاض‌، 1968 م‌) به‌ طبع‌ رسیده‌ است‌. 
6. المنح‌ الشافیة بشرح‌ نظم‌ المفردات‌ الوافیة، شرح‌ بر المنظومة الالفیة فی مفردات‌ مذهب‌ الامام‌ احمد، اثر محمد بن‌ علی مقدسی (د 820ق‌) كه‌ یك‌بار در قاهره‌ (1343ق‌)، و نیز اخیراً به‌ كوشش‌ عبدالله‌ ابن‌ محمد مطلق‌ در قطر به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. 

آثار خطی

1. ارشاد اولی النهى لدقائق‌ المنتهى (زركلی، 7 /307)، كه‌ حاشیه‌ای‌ است‌ بر المنتهى (محبی، همانجا؛ غزی‌، 212). 2. حاشیه‌ بر الاقناع‌ موسى حجاوی‌ (همانجاها) كه‌ تألیف‌ آن‌ را در 1040ق‌ به‌ پایان‌ برده‌ است‌ (برای‌ نسخۀ آن‌، نک‍ : ازهریه‌، 2 /639). 

مآخذ

ابن‌ حمید، محمد، السحب‌ الوابلة، بیروت‌، 1989 م‌؛ ابن‌ شطی، محمد جمیل‌، مختصر طبقات‌ الحنابلة، به‌ كوشش‌ فواز زمرلی، بیروت‌، 1406 ق‌ / 1986 م‌؛ ازهریه‌، فهرست‌؛ خدیویه‌، فهرست‌؛ زركلی، اعلام‌؛ غزی‌، محمد، النعت‌ الاكمل‌، به‌ كوشش‌ محمد مطیع‌ حافظ و نزار اباظه‌، دمشق‌، 1402 ق‌ / 1982 م‌؛ محبی، محمد امین‌، خلاصة الاثر، قاهره‌، 1284 ق‌.

علی تولاّیی