بکائین

بَكّائین‌، یا بكائون‌ (گریندگان‌)، گروهی‌ از مسلمانان‌ كه‌ به‌ سبب‌ گریستن‌ بر ناتوانی‌ خود از شركت‌ در غزوۀ تبوك‌، به‌ این‌ لقب‌ شهرت‌ یافتند. غزوۀ تبوك‌ در 9ق‌ / 630م‌ رخ‌ داد و آن‌را به‌ سبب‌ مشكلات‌ بزرگی‌ كه‌ برای‌ مسلمانان‌ در تدارك‌ و حركت‌ سپاه‌، مانند نفاق‌ منافقان‌، تنگ‌دستی‌ مردم‌ و دشواریهای‌ راه‌ و گرمای‌ هوا وجود داشت‌، «غزوةالعسره»، و لشكر اسلام‌ را «جیش‌ العسرة» نیز خواندند. در این‌ پیكار نیز تدارك‌ مركب‌ و آلات‌ جنگ‌ برعهده خود جنگجویان‌ بود. در آغاز این‌ لشكركشی‌ 7 تن‌ از مسلمانان‌ كه‌ نامشان‌ در منابع‌ به‌ اختلاف‌ آمده‌ است‌، به‌ سبب تنگ‌دستی‌ نتوانستند مركب‌ و سلاح‌ بردارند و با پیامبر(ص‌) همراه‌ شوند و بدین‌سبب‌، سخت‌ محزون‌ شدند و گریستند. آن‌گاه‌ برخی‌ از صحابه‌، آنان‌ را مركب‌ و سلاح‌ دادند و به‌ جنگ‌ بردند. گفته‌اند: آیۀ 92 سورۀ توبه‌ در حق‌ این‌ چند تن‌ نازل‌ شد (واقدی‌، 3 / 990-995، 999؛ ابن‌هشام‌، 2 / 894-896؛ طبری‌، تاریخ‌، 3 / 101-102، تفسیر، 6 / 145-146؛ شیخ‌ طوسی‌، 5 / 280؛ ابوالفتوح‌، 5 / 234؛ زمخشری‌، 2 / 167؛ فخرالدین‌، 15 / 165؛ طبرسی‌، 5 / 78؛ ابن‌سیدالناس‌، 12 / 216). 
نیز مطابق‌ روایتی‌ از امام‌ صادق‌(ع‌)، لقب‌ بكائین‌ بر 5 تن‌، یعنی‌ حضرت‌آدم‌، یعقوب‌، یوسف‌، فاطمه‌ و امام‌زین‌العابدین‌(ع‌) كه‌ از خشیت‌ پروردگار بسیار می‌گریستند، اطلاق‌ شده‌ است‌ (نیشابوری‌، 2 / 420-421؛ مجلسی‌، 11 / 204، 43 / 155). 

مآخذ

ابن‌ سیدالناس‌، محمد، عیون‌ الاثر، بیروت‌، 1974م‌؛ ابن‌ هشام‌، سیره سیدنا محمد رسول‌الله‌، به‌ كوشش‌ ووستنفلد، گوتینگن‌، 1859م‌؛ ابوالفتوح‌ رازی‌، روح‌ الجنان‌، به‌ كوشش‌ مهدی‌ الهی‌ قمشه‌ای‌، تهران‌، 1320ش‌؛ زمخشری‌، محمود، الكشاف‌، بیروت‌، دارالمعرفه‌؛ شیخ‌ طوسی‌، محمد، التبیان‌، به‌ كوشش‌ احمد حبیب‌ قصیر عاملی‌، بیروت‌، داراحیاء التراث‌ العربی‌؛ طبرسی‌، فضل‌، مجمع‌البیان‌، بیروت‌، 1412ق‌ / 1992م‌؛ طبری‌، تاریخ‌؛ همو، تفسیر؛ فخرالدین‌رازی‌، التفسیرالكبیر، بیروت‌، 1410ق / 1990م‌؛ مجلسی‌، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت‌، 1403ق‌ / 1983م‌؛ نیشابوری‌، محمد، روضة الواعظین‌، به‌ كوشش‌ غلامحسین‌ مجیدی‌ و مجتبی‌ فرجی‌، قم‌، 1381ش‌؛ واقدی‌، محمد، المغازی‌، به‌ كوشش‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌، 1966م‌.

فاطمه‌ لاجوردی‌