باتاک

باتاک، زبان گروهی از مردم اندونزی در جزیرۀ سوماترا. باتاکها از شعب اقوام مالای هستند که تا اوایل قرن 13ق/ 19م در انزوا می‌زیسته‌اند و نفوذ اسلام در میان آنان بسیار متأخر و تدریجی بوده است (ﻧﻜ : آرنولد،.370ff؛ ﻫ د، 8/ 559)
زبات باتاک زبانی از خانوادۀ آستورنزیایی یا مالایا ـ پولینزیایی است که حدود 3 میلیون نفر به گویشهای گوناگون تلکم می‌کنند (کریستال، 40). اصلی‌ترین گویش «توبا»ست که در میان باکاتهای ساکن در حوزۀ توبا رواج دارد و از دیگر گویشها، می‌توان کار و در شمال غربی، سیمالونگون در شمال شرقی، و آنکولا و ماندایلین در جنوب و جنوب ‌شرقی دریاچۀ توبا را برشمرد (III/ 93، BSE3؛ نیز ﻧﻜ : فوبله، 651). مطالعات زبان شناختی درباره باتاک از اواسط سدۀ 19م آغاز شده، و از نخستین کوششها در این راستا، کتاب توک دربارۀ ویژگیهای زبان باتاک برپایه گویش توباست (چ 1864-1867م).
با وجود انزوای حاکم بر تاریخ قوام باتاک، این قوم نتوانسته است که در طی قرون ادبیات محدودی را پدید آورد که پشتوانۀ آن الفبایی است بر پایۀ الفباهای جنوب هند؛ ولی دگرگونی آن به اندازه‌ای است که نزد خط شناسان به‌عنوان خطی کاملاً مستقل و به نام باتاک شناخته می‌شود (ﻧﻜ : بالهُرن، 70؛ فریدریش، 400، 163-162).
میراث این ادبیات، شماری از نسخه‌های خطی به زبان و خط باتاکی است که در کتابخانه‌های جاکارتا، لیدن، آمستردام، کپنهاگ، پاریس و جز آنها نگهدای می‌شود و فهرستی مختص نسخه‌های باتامی توسط ورهووه فراهم آمده است (ﻧﻜ : پیرسن، 411-410، 400). کُلهُف در 1994م، به مطالعۀ نمونه‌هایی از ادبیات منظوم باتاک پرداخته است. از اواسط قرن 20م الفبای لاتین جایگزین الفبای سنتی باتاک گشته است (ﻧﻜ : کریستال، همانجا).

مآخذ

Arnold, T.w., The Preaching of Islam, Lahor, 1979; Balhorn et al., Alphabete und Schifzichen des Morgen-und Abendlandes, Berlin, 1969; BSE3; Crystal, D., An Encylopedic Dictionary of Language and Languags, Massachusettes, 1992; Faublée, J., «Languge malayo-polynesiennes», Less Languge du Monde, Paris, 1952; Friedrich, J., Istorya pis’ma, ed. I. M. Diaknov, Moscow, 1979; Person, I.D., Oriental Manuscripts in Europe and North America, Switzeraland, 1971.
بخش‌ زبان‌شناسی