ابوطلحه

اَبوطَلْحه، زید بن سهل بن اسود بن حرام خزرجی، از انصار و صحابی مشهور پیامبر (ص) و از دلاوران و تیراندازان برجستۀ صدر اسلام. در بیعت عقبه و جنگهای بدر و احد و خندق در ركاب حضرت رسول اكرم (ص) حضور داشت (ابن سعد، 3 / 504)؛ در جنگ احد پیشاپیش پیامبر تیر می‌انداخت و صدایی چندان مهیب داشت كه پیامبر اكرم آن را، برای رعب افكندن در دل دشمن، برتر از گروهی از مردان جنگی می‌دانست (واقدی، 1 / 243؛ احمد بن حنبل، 3 / 203).
ابوطلحه احادیثی از پیامبر اسلام روایت كرده است. پسرش عبدالله و نواده‌اش اسحاق بن عبدالله و انس بن مالك و عده‌ای دیگر نیز از او روایت كرده‌اند (ابن‌عساكر، 6 / 608؛ ابن‌قیسرانی، 1 / 142؛ نیز نك‍ : احمد بن حنبل، 4 / 28-30). ابوطلحه بسیار روزه می‌داشت و گفته‌اند: بعد از رحلت رسول خدا (ص) 40 سال زیست و در این مدت جز در بیماری یا مسافرت و روزهای فطر و قربان در بقیۀ ایام همواره روزه‌دار بود (ابن سعد،3 / 506؛ ابن عساكر، 4 / 624). نوشته‌اند كه پیكر پیامبر اكرم را پس از وفات در قبری كه ابوطلحه به روش اهل مدینه كنده بود، قرار دادند (نک‍ : طبری، 3 / 213؛ طبرسی، 144).
دربارۀ تاریخ و محل مرگ ابوطلحه در منابع ما اختلاف بسیار است: عده‌ای وفات او را 31، 32، یا 35 ق در مدینه ذكر كرده‌اند (نک‍ : ابن عبدالبر، 2 / 554؛ طبری 4 / 380؛ خلیفة بن خیاط، 1 / 201؛ ابن‌عماد، 1 / 40). به روایت دیگر او در 70 سالگی در 43 ق / 655 م درگذشت و خلیفه عثمان بن عفّان بر جنازۀ او نماز گزارد (ابن حبّان، 15). ابن اثیر وفات او را در 32 یا 51 ق دانسته است (3 / 130). همچنین گفته‌اند كه وی در 51 یا 52 ق ضمن سفر برای جنگی دریایی در كشتی درگذشت و بعد از 6 روز بدون اینكه تغییری در جنازه‌اش پیدا شده باشد، در جزیره‌ای به خاك سپرده شد (بخاری، 1 / 87؛ بسوی، 3 / 319؛ ابن عبدالبر، همانجا؛ نیز نك‍ : ابن سعد، 3 / 507).
با توجه به اینكه به گفتۀ بعضی از مورخان، ابوطلحه 40 سال بعد از رحلت پیامبر (ص) زیسته بوده، به نظر می‌رسد وفات او در 70 سالگی و در 50 یا 51 ق / 670 یا 671 م بوده است.

مآخذ

ابن اثیر، الكامل؛ ابن حبّان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به كوشش م. فلایش هامر، قاهره، 1379 ق / 1959 م؛ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبری، بیروت، دارصادر؛ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، مكتبة نهضة مصر؛ عساكر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، به كوشش محمد بن رزق بن طرهونی، عمان، دارالبشیر؛ ابن عماد، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، قاهره، 1350 ق؛ ابن قسیرانی شیبانی، محمد بن طاهر، الجمع بین كتابی ابی نصر الكلاباذی و ابی بكر الاصبهانی فی رجال بخاری و مسلم، بیروت، 1405 ق؛ احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، به كوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، 1406 ق / 1986 م؛ بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به كوشش اكرم ضیاء عمری، بغداد، 1494 ق / 1974 م؛ خلیفة ابن خیاط، الطبقات، به كوشش سهیل زكار، دمشق، 1966 م؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، به كوشش علی اكبر غفاری، بیروت، 1399 ق / 1979 م؛ طبری، تاریخ؛ واقدی، محمد بن عمر، المغاری، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م.

ابوالحسن دیانت