صفحه اصلی / مقالات / دائرة المعارف بزرگ اسلامی / ادبیات عرب / اوس بن حجر /

فهرست مطالب

اوس بن حجر


نویسنده (ها) :
آخرین بروز رسانی : سه شنبه 20 خرداد 1399 تاریخچه مقاله

اوسِ بْنِ حَجَر، از نخستین شاعران جاهلی. ابن سلام او را در ردیف كعب و حُطَیئه، در طبقۀ دوم شعرا (ص 97)، و ابوعبیده در طبقۀ سوم نهاده است (نک‍ : ابوالفرج، 11/ 70). 
از دورترین زمانها، نام این شاعر تمیمی در تألیفات عربی وارد شده، و شعرش دست‌مایۀ لغت‌شناسان در استشهاد گردیده است. تنها روایت قابل توجه در شرح احوال اوس افسانۀ زمین خوردن اوست كه بر اثر آن پایش می‌شكند و به یاری حلیمه دختر فضاله كه او را در آن حال یافته بود، از مرگ می‌رهد و بهبود می‌یابد. این ماجرا، مایۀ یكی از زیباترین مرثیه‌های عرب در سوگ فضاله می‌گردد (همو، 11/ 72). در روایت دیگری كه ابن حبیب آورده (ص 356)، او به مكه نیز رفته، و مهمان ابوجهل شده است؛ نیز گفته‌اند كه او با دربار حیره رابطه داشت (EI2, I/ 772؛ نیز نک‍ : بلاشر، II/ 293؛ نالینو، 52 ff)، اما این امر مسلم به نظر نمی‌رسد. مؤلفانی چون ابوالفرج و ابن قتیبه به این امر اشاره نک‍رده‌اند و در دیوان وی نیز تنها یك بار به حیره (ص 41)، یك بار به منذر (ص 47) و یك بار به ابن هند (ص 48) اشاره شده است. تولد او را برخی حدود سال 520 و برخی حدود سال 535 م پنداشته‌اند (نک‍ : GAS, II/ 171). 
گویند اوس، بزرگ‌ترین شاعر مُضَر بود، تا آنک‍ه نابغه و زهیر پدید آمدند و نام او را به فراموشی افكندند، هرچند كه تمیمیان هیچ گاه حاضر نشدند كسی را بر او برتری دهند (ابوالفرج، همانجا). 
در 1892 م گایر قطعات بازمانده از دیوان او را گردآورد و در وین به چاپ رساند، اما ابیات پراكنده را كه بسیار فراوان بودند، فروگذاشت. رنج گردآوری این ابیات را محمد یوسف نجم برخود هموار كرد و براساس 135 مأخذ قدیم و جدید، دیوان او را دوباره در 1960 م در بیروت منتشر كرد. 
اصمعی مطلع مرثیه‌ای را كه او در سوگ فضاله سروده، بهترین مطلع میان مرثیه‌های عرب دانسته است (نک‍ : ابن قتیبه، 1/ 65) و در زمان ما بلاشر (همانجا) و طه حسین (1/ 273) می‌پندارند كه شعر او زندگی بدویان را به نیكی نمایش می‌دهد و واژگانش نیز بسیار كهن و استوار و گاه «غریب» است و اصولاً در شعر او، نسبت به شعر نابغه و زهیر، جعلیات كمتری راه یافته است. 

مآخذ

ابن حبیب، محمد، المنمق، به كوشش خورشید احمد فاروق، بیروت، 1405 ق/ 1985 م؛ ابن سلام جحمی، محمد، طبقات فحول الشعراء، به كوشش محمود محمد شاكر، قاهره، 1394 ق/ 1974 م؛ ابن قتیبه، عبدالله، الشعر و الشعراء، به كوشش احمد محمد شاكر، قاهره، 1386 ق/ 1966 م؛ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی؛ اوس بن حجر، دیوان، به كوشش محمد یوسف نجم، بیروت، 1399 ق/ 1979 م؛ حسین، طه، من تاریخ الادب العربی، بیروت، 1981 م؛ نیز: 

Belachère, R., Histoire de la littérature arabe, Paris, 1964; EI2; GAS; Nallino, C. A., La Littérature arabe, Paris, 1950. 
آذرتاش آذرنوش
 

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: