ابن غطوس

اِبْنِ غَطُّوس، ابوعبدالله محمد بن عبدالله (د ح 610ق / 1213م)، ناسخ و خوشنويس اندلسی. از زندگی و احوال او آگاهی چندانی در دست نيست. تنها می‌دانيم كه اهل بلنسيه بود (ابن ابار، 2 / 593؛ مراكشی، 6 / 314). پدر و برادرش نيز در خوشنويسی شهره بوده‌اند، اما بيشتر خود او را پيشوای خوشنويسان عصر خوانده‌اند و آنجا كه از فضايل اهل اندلس و هنر خطاطی آنان سخن می‌رود، از نسخه‌های خطی وی به عنوان نمونه‌ای از افتخارات اندلس ياد می‌شود (نك‍ : مقری، 3 / 151). ابن غطوس سوگند خورده بود كه جز آيات قرآن را به قلم نياورد. مصحفهای او كه ظاهراً بسيار نفيس بوده، در ميان اميران و بزرگان هواخواهان بسياری داشته است (ابن ابار، همانجا؛ مراكشی، 6 / 315). گاه مصاحفی را كه او تحرير كرده بود، هر يك به 200 دينار می‌خريدند. به روايت صفدی (3 / 351-352) كه نمونه‌های متعددی از دست نوشته‌های او را ديده بود، وی خط را به شيوه‌ای خاص می‌نوشت و برای هر يك از حركات رنگی برمی‌گزيد: تشديد و سكون را به رنگ لاجوردی، ضمه، فتحه و كسره را به رنگ قرمز، همزه‌های كسره‌دار را به رنگ سبز و همزه‌های فتحه‌دار را به رنگ زرد می‌نگاشت و همواره بر اين شيوه بود. از حاشيه نويسی پرهيز داشت و اگر در نگارش حرفی خللی راه می‌يافت، آن صفحه را يك سره باز می‌نوشت. حجره‌ای نيز به كار كتابت اختصاص داده بود كه ابزارهای خطاطی خويش را در آن می‌نهاد و كسی بدان حجره راه نداشت. دقت و امانت وی در نگارش مصاحف تا بدان پايه بود كه مسافتهای بسيار دور را برای تصحيح اشتباهات احتمالی خود طی می‌كرد (همانجا). از كسانی كه روش او را در نگارش مصاحف دنبال كرده‌اند، می‌توان ابن خلدون بلنسی (صفدی، 3 / 352) و محمد بن محمد بن ابی زاهر را نام برد (شكيب ارسلان، 3 / 185). ابن ابار (همانجا) نيز برخی از انواع خط را نزد او فراگرفته است.

مآخذ

ابن ابار، محمدبن عبدالله، التكملة، به كوشش عزت عطار حسينی، قاهره، 1375ق / 1956م؛ شكيب ارسلان، الحلل السندسية، قاهره، 1358ق / 1939م؛ صفدی، خليل ابن ایبک، الوافی بالوفيات، به كوشش هلموت ريتر، بيروت، 1381ق / 1961م؛ مراكشی، محمدبن محمد، الذيل و التكملة، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1973م؛ مقری تلمسانی، احمدبن محمد، نفح الطيب، به كوشش احسان عباس، بيروت، 1388ق / 1968م .

بشری حشمت پسند