ابن عیسی

اِبْنِ عيسى، ابوعبدالله محمد بن احمد صَنْهاجی (د 990ق / 1582م)، اديب و شاعر مراكشی. پدرش اديبی فاضل بود (ابن قاضی، درة الحجال، 1 / 106). ابن عيسی در دستگاه حكومتی سلطان عبدالله الغالب بالله (964-981ق) و سلطان ابومروان عبدالملك (983-986ق). از سلاطين مغرب، شغل دبيری داشت (سلاوی، 5 / 57؛ EI2) و در زمان حكومت ابوالعباس احمدبن محمد معروف به المنصور الذهبی (986-1012ق) به رياست ديوان (وزير القلم الاعلی) برگزيده شد (ابن قاضی، همان، 2 / 226؛ مراكشی، 4 / 191). در همين زمان بود كه وی كتاب الممدود و المقصور خود را به وی تقديم داشت (مقری، 9 / 311؛ ابن سوده، 187).
اما پس از چندی مأمون، پسر و جانشين منصور كه فردی عياش و فاسد بود، به علتی نامعلوم او را دستگير كرد و پس از مصادرۀ اموالش وی را در فاس به زندان افكند (وفرانی، 179؛ سلاوی، 5 / 169). ابن عيسی سرانجام در زندان درگذشت (ابن قاضی، همانجا) يا به قول مراكشی (همانجا) به فرمان سلطان به قتل رسيد. وفرانی (ص 166) 4 بيت از اشعار او را در نكوهش دنيا و پادشاهان نقل كرده است و ابن قاضی (همانجا، جذوة الاقتباس، 326) نثر او را بهتر از شعرش دانسته و خط وی را ستوده است. از او آثاری در دست است: 1. بديع الجوهر النفيس، نسخه‌ايی از آن در دارالكتب قاهره موجود است؛ 2. الممدود و المقصور من سَنا السلطان المنصور، قسمتهایی از آن در فاس موجود است (زركلی، 6 / 7). به گفتۀ زركلی (همانجا) وی شرحی بر عينيۀ ابن سينا نيز داشته است كه اثری از آن در دست نيست.

مآخذ

ابن سوده، عبدالسلام بن عبدالقادر، دليل مورخ المغرب الاقصی، قاهره، 1369ق / 1950م؛ ابن قاضی مكناسی، احمدبن محمد، جذوة الاقتباس، رباط، 1973م؛ همو، درةالحجال، به كوشش محمد الاحمدی ابوالنور، تونس / قاهره، 1391ق / 1971م؛ زركلی، اعلام؛ سلاوی، احمدبن خالد، الاستقصاء، به كوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، دارالبيضاء، 1955م؛ مراكشی، عباس بن ابراهیم، الاعلام بمن حل مراكش و اغمات من الاعلام، فاس، 1356ق / 1937م؛ مقری، احمدبن محمد، نفح الطيب، به كوشش يوسف محمد بقاعی، بيروت، 1406ق / 1986م؛ وفرانی، محمدبن الحاج، نزهة الحادی، به كوشش هوداس، رباط، مكتبة الطالب؛ نيز:

EI2.

عباس حجت جلالی