جاجرمی، طالب

جاجَرْمی، طالب، از شاعران فارسی‌گوی سدۀ 9ق/ 15م. او اهل جاجرم از توابع بسطام خراسان، و از بزرگ‌زادگان و شاعران معروف آن دیار بود (دولتشاه، 424؛ آفتاب رای، 1/ 409؛ هدایت، 377؛ نفیسی، 1/ 301). وی در شعر و شاعری شاگرد شیخ نورالدین آذری طوسی به شمار می‌آید (دولتشاه، هدایت، همانجاها؛ طاشکندی، 99؛ آذر، 74؛ نفیسی، همانجا).
طالب در جوانی به فارس رفت و در شیراز اقامت گزید (آذر، دولتشاه، همانجاها). وی در آنجا از ملازمان و مداحان خاص بارگاه عبدالله بن ابراهیم، فرزند سلطان ابراهیم بن شاهرخ میرزا گورکان به شمار می‌رفت (دولتشاه، همانجا؛ واله، 492؛ علی حسن، 260؛ احمدعلی، 3/ 251؛ آذر، همانجا). او مدت 30 ‌سال در شیراز اقامت داشت و در آن شهر به خوشدلی، خوش صحبتی، سخاوت و بخشندگی معروف بود (دولتشاه، 425؛ اوحدی، 637). 
در تاریخ مرگ وی اختلاف است؛ گروهی از تذکره‌نویسان مرگ وی را در 854 ق (دولتشاه، اوحدی، علی حسن، واله، همانجاها)، و برخی در 884 ق می‌دانند (آفتاب رای، هدایت، همانجاها). پیکر جاجرمی در مصلای شیراز، در جوار آرامگاه حافظ به خاک سپرده شد (احمدعلی، 3/ 252؛ آذر، هدایت، نفیسی، همانجاها). وی شاعری خوش قریحه بود و غزل را نیکو می‌سرود. اشعاری در جواب اشعار سعدی به وی منسوب است (دولتشاه، همانجا؛ احمدعلی، 3/ 251).

آثـار

از طالب دو اثر برجا ست: یکی دیوان اشعار (حاجی‌خلیفه، 1/ 798؛ دفتر کتبخانه…، 171؛ آقابزرگ، 9(2)/ 638؛ منزوی، 9/ 2161)؛ دوم، مثنوی مناظرۀ گوی و چوگان که به نام عبدالله بن ابراهیم سلطان سروده است (دولتشاه، همانجا؛ آقابزرگ، 18/ 253، 19/ 273).

مآخذ

آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، 1337ش؛ آفتاب رای لکهنوی، ریاض العارفین، به کوشش حسام‌الدین راشدی، لاهور، 1396ق/ 1976م؛ آقابزرگ، الذریعة؛ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، 1371ش/ 1992م؛ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‍ 5324؛ حاجی‌خلیفه، کشف؛ دفتر کتبخانۀ عاشر افندی، استانبول، 1306ش؛ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، به کوشش ادوارد براون، لندن، 1901م؛ طاشکندی، راقم، تحفة الاحباب فی تذکرة الاصحاب، تاشکند، 1332ش؛ علی حسن‌خان، صبح گلشن، به کوشش عبدالمجیدخان، بهوپال، 1295ق؛ منزوی، خطی مشترک؛ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، 1344ش؛ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، میکروفیلم کتابخانۀ ملی ملک، شم‍‌4304؛ هدایت، رضاقلی، ریاض العارفین، تهران، 1316ش.

پریسا سنجابی