ابن عاشر، عبدالواحد

اِبْنِ عاشِر، عبدالواحد بن احمدبن علی انصاری فاسی (990-23 ذیحجۀ 1040ق / 1582- 23 ژوئن 1631م)، عالم مالکی مذهب. نیاکان وی اندلسی بودند و خود وی در فاس زاده شد و همانجا پرورش یافت. قرآن را از ابوالعباس احمدبن فقیه و عثمان لمطی و قرائتهای هفتگانه را نزد احمد بن کفیف و محمد شریف مری و دیگران آموخت. نحو را از قاسم بن ابی العافیۀ نحوی و حدیث را از محمدبن قاسم بن ‌قصار، محمدبن ابی العافیه و ابن عزیز فراگرفت. در 1008ق به مکه و از آنجا به مصر رفت. در مصر به درس مشایخ حاضر شد، مؤطأ مالک و شمائل ترمذی را نزد ابوعبدالله محمد جنان و ابوالحسن علی بن بطوی خواند. او در فنونی چون قرائت، تفسیر، کلام، اصول، فقه، منطق، ادبیات، طب و ریاضیات دستی داشت. از میان شاگردانش تنها از احمدبن محمد میاره که بر المرشد المعین ابن عاشر شرحی نوشته، یاد شده است (محبی، 3 / 96-98).

آثـار چاپی

1. تنبیه الخلاّن فی علم رسم القرآن، که به گفتۀ زرکلی (4 / 175) چاپ شده است؛ 2. متن ابن عاشر (قاهره، بدون تاریخ)؛ 3. المرشد المعین علی الضروری من علوم الدین (قاهره، 1300ق)، که منظومه‌ای است در اصول دین بر طریق مالکیان و شرحهای زیادی بر آن نوشته شده است.

آثـار خطی

1. ارجوزة فی عمل الربع المجیب، حدود 130 بیت است و شرحی به نام اتحاف المباشر توسط محمدبن علی اغزاوی فاسی بر آن نوشته شده است. نسخه‌ای از آن در وین موجود است (کرافت، شم‍ 330)؛ 2. الاعلان بتکمیل مورد الظمآن فی کیفیة رسم القرآن، تعلیقه‌ای است بر شرح مورد الظمآن (ازهریه، 1 / 61)؛ 3. رسالة منظومة فی الفقه، نسخه‌ای از این اثر در انستیتوی خاورشناسی شوروی نگهداری می‌شود (خالدوف، شم‍ 4867)؛ 4. فتح المَنّان بمورد الظمآن، شرحی است بر مورد الظمآن ابن خراز (تیموریه، 1 / 220؛ ازهریه، 1 / 120؛ خدیویه، 7(1) / 341)؛ علوش، شم‍ ‍632؛ کاتالوگ، شم‍ ‍92)؛ 5. قصیدة فی النحو (علوش، شم‍ ‍1695)؛ 6. منظومة فی الاتباع و التوکید (نک‍ : GAL, S, II / 700)؛ 7. نظم فی النکاح و توابعه من طلاق و غیره (علوش، شم‍ ‍1620). علاوه بر عناوین یاد شده آثار دیگری نیز به وی نسبت داده شده است (نک‍ : محبی، 3 / 98؛ بغدادی، 1 / 636).

مآخذ

ازهریه، فهرست؛ بغدادی، هدیه؛ تیموریه، فهرست؛ خدیویه، فهرست؛ زرکلی، اعلام؛ علوش، ی و عبدالله رجراجی، فهرس المخطوطات العربیة برباط، مغرب، 1954م؛ محبی، محمد امین، خلاصة الاثر، قاهره، 1284ق؛ نیز:

Catalogus codicum manuscriptorum orientalium qui in Museo Britannico, London. 1846; GAL, S; Khalidov; Krafft, A., Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften…, Wien, 1842.

ناصر گذشته