جمیل مدور

جَمیلْ مُدَوَّر، روزنامه‌نگار و نویسندۀ عرب (1279-1324ق / 1862-1907م). او در بیروت در خانواده‌ای ثروتمند و مسیحی که به فضل و ادب شهره بود، به دنیا آمد. پدرش میخائیل از نویسندگان بنام زمان خود بود که با دو زبان فرانسوی و ایتالیایی آشنایی داشت و عضو «انجمن علمی آسیایی» پاریس و «الجمعیة العلمیة السوریة» بود. زمانی که ادبیات در بیروت رونقی نداشت، میخائیل هزینۀ انتشار کتابِ مجمع البحرین، اثر دوست خود شیخ ناصیف یازجی، را پرداخت کرد. وی همچنین در تأسیس روزنامۀ حدیقة الاخبار، به سر‌دبیری خلیل خوری، نقش مهمی داشت (نک‍ : طرازی، 1 / 111-112؛ سرکیس، 2 / 1721؛ زیدان، 2 / 225).
جمیل تحصیلات خود را در بیروت ادامه داد و افزون بر مطالعه در زمینۀ ادبیات عرب، زبان فرانسوی را نیز آموخت. وی با چند مجله همکاری کرد، از جمله: الجنان، که دو بار در هر ماه منتشر می‌شد و ماهنامۀ المقتطف (طرازی، 2 / 45، 56). مجلۀ المقتطف دفترکار خود را در 1888م به قاهره منتقل کرد و جمیل نیز مانند بسیاری دیگر از اندیشمندان لبنانی راهی مصر شد و در قاهره سکنا گزید. او در اواخر عمر در آنجا، سردبیری روزنامۀ المؤید را عهده‌دار شد و سبب شکوفایی این روزنامه گردید (سرکیس، همانجا؛ داغر، 3(2) / 1170؛ طرازی، 1 / 115؛ EI2, II / 428).
جمیل مدور که به تاریخ کهن شرق علاقه‌مند بود، با نگارش کتاب حضارة الاسلام فی دار السلام به شهرت خوبی دست یافت. این کتاب در مجموع 10 رساله دارد و نویسنده با استفاده از منابع و مآخذ تاریخی که در پانوشت صفحات کتاب بدانها اشاره شده است، اوضاع سیاسی، اجتماعی، ادبی و مالی حکومت عباسی را در سدۀ 2ق به صورت خیالی از زبان یک جهانگرد ایرانی و شیعه باز می‌گوید که به بیشتر شهرهای اسلامی آن روزگار سفر می‌کند و با بهره‌مندی از دوستیِ برمکیان به مناصب عالی حکومتی می‌رسد تا اینکه برمکیان به دست هارون‌الـرشید (حک‍ 170-193ق) نابود می‌شوند (نک‍ : جمیل،‌«ج»). گفته شده است که او این کتاب را با الگوبرداری از کتاب «پرواز اناکارسیس جوان به یونان» اثر آبه بارتلمی (1716-1795م)، نگاشته است؛ که در آن اناکارسیس به صورت خیالی به یونان سفر می‌کند و با آداب و رسوم و نیز دانش یونانیان آشنا می‌شود (شیخو، 22؛ EI2، همانجا). کتاب حضارة الاسلام چندین‌‌بار در قاهره‌ (1305ق / 1888م، 1323ق / 1905م، 1351ق / 1932م و 1355ق / 1936م) به چاپ رسیده است.

دیگر آثار جمیل اینها ست: 1. تاریخ بابل و آشور، که با بهره‌گیری از منابع اروپایی گردآوری، و توسط ابراهیم یازجی تصحیح و ویرایش شده است (چ بیروت، 1879م و 1893م). 2. التاریخ القدیم، که به کوشش یوحنا عکا در 1895م در بیروت چاپ شد. 3. اتلّا، که ترجمۀ داستان آتالا اثر نویسندۀ فرانسوی، شاتوبریان است و در 1882م در بیروت نشر یافت (نیز نک‍ : گراف، IV / 293).

مآخذ

جمیل مدور، حضارة الاسلام فی دارالسلام، قاهره، 1936م؛ داغر، یوسف اسعد، مصادر الدراسة الادبیة، بیروت، 1972م؛ زیدان، جرجی، تراجم مشاهیر الشرق فی القرن التاسع عشر، قاهره، 1922م؛ سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قم، 1410ق؛ شیخو، لویس، تاریخ الآداب العربیة فی الربع الاول من القرن العشرین، بیروت، 1926م؛ طرازی، فیلیپ، تاریخ الصحافة العربیة، بیروت، 1913م؛ نیز:

EI2; Graf, G., Geschichte der christlichen arabischen Literature, Vatican, 1951.

بابک فرزانه