ابن سیار

اِبْنِ سَيّار، ابوماهر موسی بن يوسف (د ح 350 ق/ 961 م)، حكيم و پزشك ايرانی معاصر با آل بويه. ابن قفطی در شرح حال مختصری از او، وی را با كنيۀ ابوعمران ياد كرده است (ص 209). ابن سيار در شيراز ديده به جهان گشود و در همانجا پرورش يافت و به تحصيل طب و حكمت پرداخت و در آن فنون و نيز در منطق نامور شد (بيهقی، 72؛ نامۀ دانشوران، 2/ 49). وی كه در تدريس طب نيز نام‌آور بود، شاگردان بسياری تربيت كرد كه همه از پزشكان بزرگ آن روزگار به شمار می‌آيند و از آن جمله‌اند: علی بن عباس مجوسی اهوازی، صاحب كتاب معروف و معتبر آن روزگار، كامل الصناعة الطبية (مجوسی، 1/ 2؛ ابن ابی اصيبعه، 2/ 230) كه از استاد خود به نيكی ياد كرده و به شاگردی او افتخار داشته است (فيلسوف‌الدوله، 1/ 158)؛ احمد بن محمد طبری، صاحب كتاب المعالجات البقراطية؛ ابوعلی احمد بن مندويۀ اصفهانی، صاحب كتاب الكافی فی الطب (الگود، 190؛ مير، 8). 
ابن سيار در جراحی و مداوای تب مهارت تام داشت، چنانكه ظفرۀ (ناخنك) چشم و سلعۀ (زخم يا گره گوشتی) گردن عضدالدولۀ ديلمی را چنان با استادی جراحی كرد كه كوچك‌ترين نشانی برجای نماند، به همين سبب امير ديلمی او را سخت بنواخت و هدايای شايسته‌ای برای او فرستاد، اما او از پذيرفتن آنها سرباز زد و انجام اين عمل را وظيفۀ پزشكی خود دانست ( نامۀ دانشوران، 2/ 50؛ نجم‌آبادی، 669). به گفتۀ ابن‌قفطی، وی ظاهراً با ابوطيب ابراهيم بن نصر همكاری داشته و به معالجۀ بيماران می‌پرداخته است (ص 209). با اينكه ابن سيار در يكی از درخشان‌ترين ادوار فرهنگ و تمدن اسلامی می‌زيست، اما آثار زيادی از خود برجای ننهاد (براون، 89). مهم‌ترين آثار او كه نامی از آنها برجای مانده، اينهاست: مقاله‌ای در فصد؛ تعليقات بر كُنّاش اسحاق بن حنين (ابن ابی اصيبعه، همانجا)؛ تعليقات بر كناش يوحنا بن سرابيون (ابن قفطی، 209؛ لكلرك، I/ 377)؛ ديوان شعر (بغدادی، 1/ 485)؛ رساله در آلات جراحی؛ كتابی موسوم به چهل باب در طب نظری و عملی؛ تعليقات بر رسالۀ اَغلوقُن جالينوس كه جالينوس آن را به توصيۀ فردی به نام گلاكيون (معرّب آن: اغلوقن) به رشتۀ تحرير در آورده است: (ابن ابی اصيبعه، 1/ 137؛ نامۀ دانشوران، 2/ 52)؛ رسالة فی الستة الضرورية (فيلسوف‌الدوله، 1/ 159). 

مآخذ

ابن ابی اصيبعه، احمد بن قاسم، عيون الانباء، بيروت، 1377 ق/ 1957 م؛ ابن قفطی، علی بن یوسف، اخبار العلماء، قاهره، 1326 ق؛ الگود، سيريل، تاريخ پزشكی ايران، ترجمۀ باهر فرقانی، تهران، 1356 ش؛ براون، ادوارد، طب اسلامی، ترجمۀ مسعود رجب‌نيا، تهران، 1344 ش؛ بغدادی، ايضاح؛ بيهقی، علی بن زید، تتمة صوان الحكمة، به كوشش محمد شفيع، لاهور، 1351 ق؛ فيلسوف‌الدوله، مطرح الانظار فی تراجم اطباء الاعصار، چاپ تبريز، 1334 ق/ 1916 م؛ مجوسی، علی بن عباس، كامل الصناعة الطبية، نسخۀ عكسی موجود در مركز؛ مير، محمدتقی، پزشكان نامی فارس، شيراز، 1348 ش؛ نامۀ دانشوران، به كوشش سيدرضا صدر، قم، 1338 ش؛ نجم‌آبادی، محمود، تاريخ طب در ايران پس از اسلام، تهران، 1353 ش؛ نيز: 

Leclerc, Lucien, Histoire de la médecine arabe, Paris, 1876. 
علی‌اكبر ديانت