ابن خیاط، ابوعبدالله

اِبْنِ خَيّاط، ابوبكر يحيی‌ بن‌ احمد (ح‌ 367-447 ق‌/ 978- 1055 م‌)، اديب‌، شاعر، رياضی‌دان‌، منجم‌ و پزشك‌ اندلسی‌. 
از تولد و دوران‌ رشد و تحصيلات‌ او آگاهی‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌، اما گفته‌اند كه‌ حساب‌ و هندسه‌ را نزد ابوالقاسم‌ مسلمة بن‌ احمد مجريطی‌ (منسوب‌ به‌ مجريط؛ ضبط ابن‌صاعد، 86: مرحيط؛ و ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌؛ 3/ 81: مرحيطی‌ است‌ كه‌ ظاهراً اشتباه‌ كاتب‌ است‌) فرا گرفت‌، سپس‌ به‌ دانش‌ نجوم‌ روی‌ آورد و از چيره‌دستی‌ و شهرت‌ در اين‌ دانش‌ برخوردار گرديد (ياقوت‌، 19/ 313؛ ابن‌ صاعد، همانجا). ابن‌ خياط سپس‌ به‌ دربار سليمان‌ بن‌ حكم‌ بن‌ الناصرلدين‌ الله‌ (د 407 ق‌/ 1016 م‌) از خلفای‌ اموی‌ اندلس‌ درآمد و منجم‌ وی‌ گرديد و پس‌ از او نزد اميران‌ ديگر و سرانجام‌ نزد امير يحيی‌ بن‌ اسماعيل‌ بن‌ ذی‌النون‌ از اميران‌ بنی‌ ذی‌النون‌ به‌ خدمت‌ پرداخت‌ (همانجا). وی‌ در دانش‌ پزشكی‌ نيز از آگاهی‌ خوبی‌ برخوردار بود و در درمان‌ بيماران‌ دقت‌ خاصی‌ مبذول‌ می‌داشت‌. گفته‌ شده‌ كه‌ او بردبار، خوش‌ اخلاق‌، نيكوسيرت‌ و در اعتقادات‌ مذهبی‌ استوار بود (همانجا). به‌ نوشتۀ ياقوت‌، ابن‌ خياط شاعر نيز بود. همو ابياتی‌ از وی‌ دربارۀ بی‌بهرگی‌ اديبان‌ و دانشمندان‌ از دنيا و نيز دربارۀ افراد بخيل‌ آورده‌ است‌ (19/ 314). در منابع‌ متقدم‌ سخنی‌ از اينكه‌ وی‌ دارای‌ تأليفات‌ و آثاری‌ باشد، به‌ ميان‌ نيامده‌، ولی‌ فيلسوف‌الدوله‌ دو اثر يكی‌ در حفظ الصحة و ديگری‌ در نجوم‌ به‌ وی‌ نسبت‌ داده‌ است‌ (1/ 57). در فهرستهای‌ موجود از اين‌ دو كتاب‌ نشانی‌ در دست‌ نيست‌. ابن‌ خياط در طليطله درگذشت‌ (ابن‌ صاعد، همانجا). 

مآخذ

ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، احمد بن قاسم، عيون‌ الانباء، بيروت‌، 1377 ق‌؛ ابن‌ صاعد اندلسی‌، صاعد بن احمد، طبقات‌ الامم‌، به‌ كوشش‌ لويس‌ شيخو، بيروت‌، 1912 م‌؛ فيلسوف‌الدوله‌، عبدالحسين‌، مطرح‌ الانظار، تبريز، 1334 ق‌؛ ياقوت‌، ادبا. 

علی‌ رفيعی