ابن جارود

اِبْنِ جارود، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ علی‌ معروف‌ به‌ ابن‌‌جارود (ح‌ 230-307 ق‌/ 845- 919 م‌)، محدث‌ و ناقد حديث‌ نيشابوری‌ ساكن‌ مكه‌. 
از زادگاه‌ و زندگانی‌ او آگاهی‌ در دست‌ نيست‌ جز اينكه‌ وی‌ از ابوسعيد اشج‌، حسن‌ بن‌ محمد زعفرانی‌، محمد بن‌ آدم‌، يعقوب‌ بن‌ ابراهيم‌ دورقی‌، عبدالله‌ بن‌ هاشم‌ طوسی‌، ابن‌ خزيمه‌ و جمعی‌ ديگر و به‌ گفتۀ حاكم‌ از اسحاق‌ بن‌ راهويه‌، علی‌ بن‌ حجر و احمد بن‌ منيع‌ نيز حديث‌ شنيده‌ است‌، اما ذهبی‌ ( تذكرة الحفاظ، 3/ 794؛ سير اعلام‌ النبلاء، 14/ 240) گويد: در جايی‌ نديدم‌ كه‌ وی‌ اين‌ سه تن‌ را ملاقات‌ كرده‌ باشد و می‌افزايد كه‌ ابن‌ جارود از پيشوايان‌ علم‌ حديث‌ بوده‌ است‌؛ حاكم‌ و بعضی‌ ديگر او را ثنا گفته‌اند ( سير اعلام‌ النبلاء، همانجا). افرادی‌ چون‌ ابوالقاسم‌ طبرانی‌، ابوحامد بن‌ شرقی‌، محمد بن‌ نافع‌ مكی‌، يحيی‌ بن‌ منصور قاضی‌، دَعْلَج‌ سَجْزی‌، محمد بن‌ جبريل‌ عُجَيفی‌ و ديگران‌ از وی‌ حديث‌ شنيده‌ و روايت‌ كرده‌اند (همانجا). 

آثار

به‌ ابن‌ جارود چند اثر نسبت‌ داده‌اند، از جمله‌ الاسماء و الكنی‌، كه‌ خطيب‌ بغدادی‌ از آن‌ استفاده‌ و نقل‌ كرده‌ است‌ (14/ 98). ذهبی‌ ( سير اعلام‌ النبلاء، 8/ 81) به‌ نقل‌ از قاضی‌ عياض‌ آورده‌ است‌ كه‌ ابن‌جارود در مناقب‌ مالك‌ كتابی‌ نوشته‌ است‌، اما در ترتيب‌ المدارك‌ قاضی‌ عياض‌ چيزی‌ در اين‌ مورد نيست‌. قاضی‌ عياض‌ تنها نوشته‌ است‌ كه‌ وی‌ نيز چون‌ ديگران‌ غرايب‌ احاديث‌ مالك‌ را جمع‌آوری‌ كرده‌ است‌ (نک‍ : 1/ 198- 199). به‌ گفتۀ سخاوی‌، ابن‌ جارود كتابی‌ به‌ نام‌ الآحاد، دربارۀ اصحاب‌ پيامبر اكرم‌ (ص‌) تأليف‌ كرده‌ و كتاب‌ ديگری‌ نيز به‌ نام‌ الجرح‌ و التعديل‌ داشته‌ است‌ (ص‌ 175، 220)، اما مهم‌ترين‌ كتاب‌ وی‌ المنتقی‌ من‌ السنن‌ المسندة عن‌ سيدنا المصطفی‌ (ص‌) در حديث‌ و احكام‌ است‌. ذهبی‌ ( سير اعلام‌ النبلاء، 14/ 239) نوشته‌ كه‌ وی‌ در اين‌ كتاب‌ از روايات‌ حسن‌ تنزل‌ نكرده‌، مگر اندكی‌ از احاديث‌ نادر كه‌ ناقدان‌ حديث‌ در آن‌ اختلاف‌ كرده‌اند. اين‌ كتاب‌ يك‌ بار در 1309 ق‌/ 1891 م‌، بار ديگر در 1315 ق‌/ 1897 م‌ در حيدرآباد دكن‌، و بار سوم‌ به‌ كوشش‌ عبدالله‌ عمر البارودی‌ در 1988 م‌ در بيروت‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. 

مآخذ

خطيب‌ بغدادی‌، احمد بن علی، تاريخ‌ بغداد، قاهره‌، 1349 ق‌/ 1930 م‌؛ ذهبی‌، محمد بن احمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن‌، 1390 ق‌/ 1970 م‌؛ همو، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ الارنؤوط و ديگران‌، بيروت‌، 1404 ق‌/ 1984 م‌؛ سخاوی‌، محمد بن عبدالرحمن، الاعلان‌ بالتوبيخ‌، به‌ كوشش‌ فرانتس‌ روزنتال‌، بغداد، 1382 ق‌/ 1963 م‌؛ قاضی‌ عياض‌، عياض‌ بن‌ موسی‌، ترتيب‌ المدارك‌، به‌ كوشش‌ احمد بُكير محمود، بيروت‌، 1387 ق‌/ 1967 م‌. 

علی‌ رفيعی