ابراهیم هندی

اِبْراهیمِ هِندی، صارم‌الدین ابراهیم بن صالح (د 1101ق / 1690م) شاعر حنفی مذهب یمن. پدرش از هند به یمن كوچید و در صنعا مسكن گزید و همانجا به دست سادات یمن اسلام آورد. ابراهیم كه به سبب انتساب پدرش به هند، هندی نام گرفته بود، به شعر و ادب روی آورد و امامان صنعا را در قصائدی بلند مدح گفت. وی ظاهراً نخست به امام اسماعیل المتوكل (امامت: 1054-1087ق / 1644-1676م) روی آورد و چون نوبت به امام مهدی احمد بن حسن (امامت: 1087-1092ق / 1676-1681م) رسید، بخش اعظم مدایح خود را تقدیم او كرد.
امیران یمن، هیچ یك بدون خون‌ریزی و مبارزه به امامت صنعا دست نمی‌یافتند. آنان از یك سو به سبب خویشاوندی، شدیداً به یكدیگر وابسته بودند، و از سوی دیگر، طمع قدرت پیوسته موجب نبرد میان آنان می‌گردید. از این رو، شاعر با آنكه دیر زمانی از گزند این رقابتها در امان بود، عاقبت در اواخر عمر، گرفتار كشمكشهای این امیران شد: هنگامی‌كه مهدی صاحب المواهب در 1098ق / 1687م پس از مبارزات بسیار، خلافت صنعا را از چنگ عموزادۀ پدرش ‌هادی و مدعی دیگر، یوسف به درآورد، شاعر به حضور وی شتافت، اما چون قبلاً اشعاری در مدح رقیبان امیر گفته و او را به خشم آورده بود، امیر از او پرسید به چه جرأتی نزد او آمده است. ابراهیم با اشاره به قرآن گفت: این را شفیع قرار داده‌ام. مهدی شفاعت قرآن را پذیرفت اما در عین حال او را از خود براند. پس از آن ابراهیم به زهد روی آورد و به پارسایی شهرت یافت. در اواخر عمر به حج رفت و اندكی پس از بازگشت، درگذشت (شوكانی، 1 / 16-17؛ ابن معصوم، 469)، و او را در نزدیكی صنعاء به خاك سپردند. تاریخ مرگش را 1099 (بغدادی، 1 / 35) و گاه 1100ق (شوكانی، همانجا) نوشته‌اند، اما ماده تاریخی كه شاعری فقیه به نام صلاح بن احمر برای او سروده، با 1101ق مطابقت دارد (زبارة الیمنی، 1 / 17).
دیوان قطور او را شوكانی دیده و اشاره می‌كند كه وی شعر سست و استوار را در آن به هم آمیخته و در قصائد از متنبی تقلید كرده است. این دیوان، همان است كه فرزندش تحت عنوان العُرف النَّدّی فی شعر الصارِم الهِندی جمع‌آوری كرده است. نسخه‌ای از آن در رامپور GAL, S, II / 545)) و نسخه‌ای دیگر در گوتا (زیدان، 3 / 303) وجود دارد. از آثار او كتاب دیگری نیز به نام براهین الاحتجاج و المناظرة فیما وقع بین القوس و البُنْدُق من المفاخرة ذكر كرده‌اند (بغدادی، همانجا).

مآخذ

ابن معصوم، علی بن احمد، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بكل مصر، قاهره، 1324ق؛ بغدادی، اسماعیل پاشا محمد امین، هدیة العارفین، استانبول، 1951م؛ زبارة الیمنی، محمدبن محمد، حاشیه بر البدر الطالع شوكانی؛ زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، به كوشش شوقی ضیف، قاهره، 1957م؛ شوكانی، محمد بن علی، البدر الطالع، قاهره، 1348ق؛ نیز: GAL, S.

آذرتاش آذرنوش