آل موسی

آل موسى، اصطلاحی قرآنی و عنوان خاندان موسی‌بن عمران (ع) پیامبر بنی‌اسرائیل. این عنوان یک بار در قرآن آمده است: وَ قالَ لَهُم نَبِیُّهُم اِنَّ اٰیَةَ مُلْکِهِ اَنْ یَأْتِیَکُمُ التّابُوتُ فیهِ سَکینَةٌ مِنْ ربِّکُم وَ بَقِیَّةٌ مِمّا تَرَکَ اٰلُ مُوسى وَ اٰلُ هٰرونَ تَحْمِلُهُ الْمَلٰئِکَةُ (بقره / 2 / 248)، یعنی پیامبرشان به ایشان گفت: نشانۀ پادشاهی او آمدن تابوت است به نزد شما.در آن آرامشی است از پروردگارتان و بازمانده‌ای از آنچه خاندان موسی و خاندان هارون فرو هشتند. دربارۀ آل (ه‍ م) معانی زیر عنوان شده است: خانواده، عائله، خاندان، تیره، اهل، عشیره، پیروان، وابستگان و در این جا مفسّران آراءِ متفاوتی ابراز داشته‌اند: 1. برخی معتقدند که منظور از آل‌موسی پیامبران بنی‌اسرائیل از نسل یعقوب هستند (زمخشری، 1 / 380)؛ 2. بعضی گفته‌اند که مقصود از آل موسی خود موسی است که از باب تعظیم و احترام از وی با چنین تعبیری یاد شده است (طبرسی، 1 / 353؛ فخر رازی، 6 / 191)؛ 3. فرزندان موسی مصداق آل موسی هستند (قاضی بیضاوی، 1 / 130)؛ 4. پیروان موسی هستند (فخر رازی، 6 / 191) و به تصریح علّامه طباطبائی خود موسی و خواصِّ خاندان او آل موسی به شمار می‌روند (2 / 291؛ نیز نک‍ : آل هارون). با توجه به مضمون آیه و اشارۀ برخی از مفسّران به اینکه «بقیة ممّا ترک» خرده‌های الواح و جامه و نعلین و عصای موسی و عمامۀ هارون و جز آنهاست (طبرسی، 1 / 353؛ آلوسی، 2 / 169)، نظر علّامه طباطبایی به صواب نزدیک‌تر است.

مآخذ

آلوسی محمود، روح‌المعانی، بیروت، 1370 ق؛ زمخشری، جارالله، الکشّاف، بیروت، 1378 ق؛ طباطبائی، محمدحسین، المیزان، بیروت، 1393 ق؛ طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع‌البیان، قم، 1403 ق؛ فخر رازی، محمدبن عمر، الّتفسیر الکبیر، بیروت؛ قاضی بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل، قاهره، 1388 ق.

علی رفیعی