ابن اهدل، ابوبکر

اِبْنِ اَهْدَل‌، ابوبكر بن‌ ابی‌القاسم‌ بن‌ احمد بن‌ محمد يمنی‌ (984- 1035 ق‌/ 1576-1626 م‌)، زاهد، مدرس‌، مفتی‌ و شاعر. وی‌ از خاندان‌ اهدل‌ بود كه‌ در تاريخ‌ به‌ تصوف‌ و تفقه‌ شهرت‌ دارند و سلسله‌ نسبش‌ با اختلاف‌ روايات‌، به‌ عون‌ بن‌ موسی‌ كاظم‌ (ع‌) می‌رسد (مُحبّی‌، 1/ 64، 67). 
خود وی‌ زندگی‌ نامه‌اش‌ را در كتابی‌ به‌ نام‌ نفحة المندل‌ درج‌ كرده‌ و در آن‌ زادگاه‌ خويش‌ را حلّۀ شام‌، كه‌ آرامگاه‌ نياكانش‌ در آن‌ قرار داشته‌، ذكر كرده‌ است‌ (همو، 1/ 67؛ نامۀ دانشوران‌، 6/ 271-272). وی‌، به‌ تصريح‌ خود، در ذيحجۀ 988 ق/ ژانويۀ 1581 م همراه‌ پدر از حله‌ به‌ قريۀ سلامه‌ رفت‌ و در آنجا قرآن‌ را از شيخ‌ صالح‌ احمد بن‌ ابراهيم‌ مزجاجی‌ فراگرفت‌، تا آنجا كه‌ حافظ و قاری‌ و معلم‌ قرآن‌ شد، سپس‌ عازم‌ زبيد گرديد. در آنجا فقه‌ را از محمد بن‌ عباس‌ و نحو را از محمد بن‌ يحيی‌ آموخت‌ و از مشايخ‌ وقت‌ هم‌ چون‌ تاج‌الدين‌ نقشبندی‌ شفاهاً و كتباً اجازه‌ دريافت‌ داشت‌ (محبی‌، 65 -66؛ نامۀ دانشوران‌، 272-273). 

آثار

عناوين‌ آثار منظوم‌ و منثور او كه‌ در منابع‌ مختلف‌ ذكر شده‌ به‌ قرار زير است‌: 1. الاحساب‌ العلية فی‌ الانساب‌ الاهدلية كه‌ تاريخ‌ خاندان‌ اوست‌ (بغدادی‌، 1/ 32)؛ 2. الدّرة الباهرة فی‌ التحدث‌ بشی‌ء من‌ نعم‌الله‌ الباطنة و الظاهرة كه‌ در آن‌ ضمن‌ شرح‌ فوائد تصنيف‌، به‌ پاره‌ای‌ آثار خود نيز اشاره‌ كرده‌ است‌ (نامۀ دانشوران‌ 6/ 274؛ بغدادی‌، 1/ 456)؛ 3. اصطلاحات‌ الصوفية، كه‌ منظوم‌ است‌ (كحاله‌، 3/ 69)؛ 4. البيان‌ و الاعلام‌ بمهمات‌ احكام‌ اركان‌ الاسلام‌ (بغدادی‌، 1/ 207)؛ 5. التعليق‌ و المضبوط فيما للوضوء كالغسل‌ من‌ الشروط (بغدادی‌، 1/ 298)؛ 6. شرحان‌ علی‌ قصيدۀ ابن‌ بنت‌ الميلق‌؛ 7. منظومة فی‌ السواك‌؛ 8. نظم‌ التحرير فی‌ الفقه‌؛ 9. نظم‌التحفة؛ 10. نظم‌الورقات‌ (نامۀ دانشوران‌، 6/ 274)؛ 11. نفحة المندل‌ فی‌ تراجم ‌سادة الاهدل‌ (بغدادی‌،2/ 671؛ بستانی‌، 2/ 357؛ كحاله‌، 3/ 69)؛ 12. الوفود ( بستانی‌، 2/ 352). 

مآخذ

بستانی‌ ف‌؛ بغدادی‌، اسماعيل‌ بن محمد امین، ايضاح‌ المكنون‌، استانبول‌، 1945-1947 م‌؛ كحاله‌، عمررضا، معجم‌ المؤلفين‌، بيروت‌، 1376 ق‌/ 1957 م‌؛ محبی‌، محمدامين‌ ابن فضل‌الله، خلاصة الاثر، قاهره‌، 1284 ق‌؛ نامۀ دانشوران‌، قم‌، دارالفكر. 

ابوالفتح‌ حكيميان‌