اخبار

نسخه نوعی کتاب است که از «جزو» تشکیل می شود و لذا شامل کتاب های طوماری و آکاردئونی نمی شود. سابقۀ نسخه بسیار قدیم است اما اهمیت آن پس از ابداع صنعت چاپ معلوم شده است زیرا که از آن پس دیگر کتاب را با دست عرضه نکردند. شناسایی نسخۀ خطی به لحاظ سهمی که در روشن شدن تاریخ سیاسی و فرهنگی دارد، اهمیت یافته است.

در این مقاله سیر تاریخی جزوبندی در نسخ خطی در جهان اسلام بر اساس نسخه های خطی موجود در کتابخانه ملی فرانسه (پاریس) بررسی می شود. به نظر می آید پیش از تعیین زمینه مطالعات خود در مورد نسخه های خطی و توصیف برخی روش ها که در تنظیم جزوها مشاهده کردیم توجه به برخی ویژگی های نسخ خطی خاورمیانه لازم یاشد.

به همت بنیاد فردوسی توس و کانون فردوسی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری بنیاد فردوسی یزد و کرمان، گروه ادبیات فارسی دانشگاه یزد و جهاد دانشگاهی کرمان نخستین و دومین کارگاه نسخه‌شناسی شاهنامه در دانشگاه یزد در تاریخ 21/ 2/ 96 و جهاد دانشگاهی کرمان در تاریخ 23/ 2/ 96 برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و سایر علاقه‌مندان برگزار شد.

امروز، زاد روز پدر علم نسخه شناسی، «محمدتقی دانش‌ پژوه» است. دانش پژوه نویسنده، مصحح، موسیقیدان، مترجم و نسخه‌ پژوه ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران بود. استاد دانش پژوه در طول بیش از شصت سال فعالیت علمی و نسخه شناسی به تألیف 326 مقاله و تصحیح و چاپ بیش از 50 مجلد کتاب همت گماشت.

نسخ خطی از مهمترین دستاوردهای تاریخی بشر در جهت رشد و تکامل علوم از گذشته تا به حال بوده‌اند؛ به نحوی که می‌توان آنها را مهم­ترین میراث مکتوب قلمداد نمود. کاتبان در حفظ و انتقال این دستاورد نقشی غیر قابل انکار دارند. متأسّفانه تاکنون در مورد این طبقه فرهنگی پژوهش درخور شأنی انجام ­ست.

روشن است که امروزه رشته‌ای دانشگاهی یا آکادمیک به نام «نسخه‌شناسی و کتابشناسی فلسفی» نداریم و چنین تخصصی تنها به‌عنوان یکی از تخصص‌های مقدماتی لازم برای پژوهشگران حوزه فلسفه شناخته‌می‌شود.

امروزه نسخه شناسی در اقصی نقاط دنیا از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار شده است به طوریکه وجود نسخه های خطی زینت بخش قفسه های کتاب در مطرح ترین کتابخانه های دنیا تا دور افتاده ترین و محروم ترین اماکنی که در آنها کتابخانه وجود دارد، می باشد. در این مقاله سعی بر آن شده است که چند خطی در باره کتاب مقدمه ای بر نسخه شناسی شیوا گانشامورتی به رشته تحریر در آورده شود.

استاد محمدتقی دانش‌پژوه، نویسنده، مصحح، مترجم و نسخه‌پژوه عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران و پدر علم نسخه‌شناسی، ۳۰ فروردین ۱۲۹۰، در آمل متولد گردید. تحصیلات مقدماتی را نزد پدر آغاز کرد، سپس در قم و تهران نزد علمایی همچون حضرات آیات: مرعشی نجفی، میرزاهاشم آملی، میرزا مهدی آشتیانی، ابوالفضل گلپایگانی و سیدمحمد مشکات به تکمیل تحصیلات پرداخت. چهار سال در مدرسه سپهسالار قدیم و بعد در دانشکده معقول و منقول و دانشسرای عالی سپری کرد و سال ۱۳۲۰ از دانشگاه تهران لیسانس گرفت. سالها کمک کتابدار دانشکده حقوق و رئیس کتابخانه دانشکده ادبیات و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بود و از سال ۱۳۳۴ به تدریس در همین دانشگاه مشغول شد و در ۲۷ آذر ۱۳۷۵ درگذشت.