کهنه یادداشت

کتاب کلیله و دمنه نخستین بار پس از انتشار ترجمۀ عربی آن به دست عبدالله بن مقفع در زمان خلافت منصور عباسی در جهان پرآوازه گشت این کتاب را ابن مقفع از پارسی به عربی گرداند. گفته اند که پهلوی آن را پزشکی برزویه نام به فرمان خسرو انوشیروان شاهنشاه ساسانی از هندی ترجمه کرد. روشن نیست که به راستی در هند چنین مجموعه ای بوده که ترجمۀ پهلوی از روی آن صورت گرفته باشد و هیچ گواهی هم بر این امر در دست نداریم. داستان برزویه و رفتنم او به هند برای یافتن این کتاب در هیچ جا نیامده مگر در سه باب آغاز ترجمۀ ابن مقفع که جزو متن اصلی کتاب به شمار نمی آید.

مطالعۀ دقیق در کارنامۀ اردشیر بابکان از جهات مختلف مفید است، از آن جمله دقت در نامهای کشورها، نواحی، شهرها، دیه ها، و اقوام که در کارنامه آمده است. در آن علاوه بر نام ایران، از ایران نام نواحی و شهرهای زیر آمده است:

از موضوع های دلکش و شیرین مربوط به تاریخ و باستان شناسی و هنر ایران، تحقیق در پیرامون درفش های دوره های تاریخی و مطالعۀ خصوصیات و تحولات آنهاست.

سرگذشت دین مهر یکی از شگفت آورترین پدیده های دینی جهان است. مهر یا مسیحا شب یکشنبه 25 دسامبر 272 پیش از میلادزائیده شد و در شصت و چهار سالگی این جهان را بدرود گفت. دین مهر در سدۀ دوم پیش از میلاد جای خود را در رم باز کرده بود و در دورۀ اشکانی دین رسمی شاهنشاهی ایران و تا سدۀ چهارم میلادی دین رسمی امپراتوری رم بود.

یاد کردن اندازۀ کتاب از جمله ضوابط نسخه شناسی و فهرست نگاری نسخه های خطی است. قدما برای نشان دادن اندازۀ کاغذ و نسخه مصطلحاتی داشته اند که وضع آن به پیروی از اندازۀ کاغذی بوده است که کتاب را بر آن می نوشته اند. چون قطع یکی از مشخصات شناسایی نسخه و تمییز یک نسخه از نسخۀ دیگر بوده است، در فرهنگ کتابداری ایرانی در پشت بعضی از نسخه ها، ضمن آوردن مشخصات فیزیکی و مادی نسخه، قطع آن را نیز یادداشت می کرده اند که به آن «عرض» گفته می شد.....

روزی که به او وحی شد چهل سال از عمرش گذشت.. در طی این مدت نسبتا طولانی، به اندازۀ کافی در اجتماع آلودۀ مکه و آداب و رسوم غلط آن مطالعه کرده بود، از مشاهده ظلمها، تجاوزها، دختر کشی ها، تبعیضات نژادی؛ و هزاران هزار آلودگی دیگر که آن جامعه را مورد تهدید جدی قرار داده بود، به سختی متأثر می شد.

چکیده: این مقاله مشتمل بر پنج بخش و هر یک به چند قسمت و به ترتیب زیر می باشد: الف- کلیات 1. نگاه عمومی: از ورّاقی تا صحّافی؛ 2. آگاهی فرنگیان با صحافی ایرانی؛ 3. آشنایی ایرانیان با صحافی فرنگی؛ 4. متون و رسائل قدیمی دربارۀ جلد سازی و صحافی؛ 5. تحقیقات معاصران دربارۀ جلدسازی و صحافی.

افشان نقره: عملی است آرایشی که معمولاً توسط تذهیب کاران بر روی کاغذ انجام می شد و ذراتی از نقرۀ حل شده را بر آن می پاشیده اند. طبعاً رنگ نقره به ورق های حنایی قرآن جذابیت و نمود بیشتر می داد.

خیام نه عارف به معنای متعارف کلمه است (گیرم بسیاری از اهل تصوف او را از خود می دانند)، و نه فیلسوفی مشایی ست، نه فقیه است و نه شاعر عهد خود – چرا که شخصیت شاعر او به دقت تمام زیر ظاهر دانشمندش پنهان بود و نخستین اشاره به چند رباعی او بیش از یکصد سال پس از مرگش کشف شد. با این حال می دانیم که این انسان بی بدیل، ریاضی دانی برجسته و منجمی پرآوازه بود که تقویم خورشیدی را اصلاح کرد و در اکثر علوم دوران خود استادی مسلم بود.

در این تحقیق به مقایسۀ دو مفهوم اساسی قیامت و معاد در عرفان اسلامی و هندو پرداخته ایم و کوشیده ایم وحدت دید این دو بینش را دربارۀ مفاهیم مذکور نشان دهیم. پیش از آنکه به اصل مطلب بپردازیم ضروری است سخنی چند دربارۀ نحوۀ برداشت و روشی که در این مطالعه برگزیده ایم بگوییم، زیرا نخستین مسأله ای که در یک چنین تحقیقی به چشم می خورد، اینست که چگونه می توان مفاهیم عرفانی جهانبینی های مختلف را که به ظاهر هیچ وجه اشتراکی با هم ندارند، مقایسه کرد؟