کهنه یادداشت

برای پذیرفتن این دعوت آسمانی که از تأکیدگونه‌ای هم خالی نیست، همه‌ساله دههاهزار تن از کشور ما و صدهاهزار تن از دیگر کشورهای اسلامی یا غیر اسلامی جهان، روانه خانه خدا می‌شوند. خود را با هواپیما، کشتی و یا اتومبیل به بندر جدّه و مدینه‌الحاج می‌رسانند، تا عمره تمتُّع و حج تمتّع راانجام دهند. اینان کسانی هستند که خود را مستطیع می‌دانند، و چون استطاعت یافته‌اند، باید این فریضه الهی را ادا کنند.

این هم‌دهی ما، با پیشنهاد تأسیس یونسکو، به عقیده من، تعهدی را که در برابر بشریت داشته به انجام رسانیده و مخارجی را که برای تحصیل او در زمان جنگ و پیش از جنگ در پاریس کرده بودند، حلال کرده است؛ ولی آیا همه کسانی که از نعمات فهم و تحصیل و اعتلای فکری بهره‌ور شده و یک سر و گردن از عامه مردم بالاتر رفته‌اند، خودم را هم می‌گویم و خر خودم را هم جزء علّاف‌ها می‌رانم ـ آیا همه ماها واقعاً بار خود را به منزل رسانده‌ایم؟ بار میوه و حاصل مدنیّت را؟۱

آیات متعدد قرآن مجید با صراحت کامل نابودی اجتماعات گذشته را معلول ظلم و ستمگاری معرفی می‌نماید که عبارت است از تضاد با عدالت و یا بی‌اعتنایی درباره آن. و بالعکس، هیچ اعتلا و تمدن اصیل را در تاریخ بشری بدون درنظر گرفتن عامل عدالت، نمی‌توان تحلیل و تفسیر نمود؛ زیرا عدالت آب حیات شئون سازنده بشری است.

خوانندگان گرامی کمابیش به یاد دارند که هرچند وقت یک‌بار، این صفحه مزین به نوشتاری بلند از مرحوم استاد باستانی پاریزی بود. اخیراً فرزند برومندشان آقای مهندس حمید باستانی پاریزی با ارسال مقاله حاضر، نوشته‌اند:

به روایت تاریخ، امام علی(ع) پس از آنکه به اصرار مردمان بر سر کار آمد، با توجه به بذل و بخشش‌های گذشته، فرمود: «به خدا اگر بینم که به مهر زنان یا بهاى کنیزکان رفته باشد، آن را باز مى‌گردانم که در عدالت، گشایش است و آن که عدالت را برنتابد، ستم را سخت‌تر می‌یابد»

مرا عقیده بر این است و هر کس بخواهد می تواند بر این عقیده بگرود و اگر احیانا کسی در رأی خود ثابت بماند و مذاکرات فیمابین حافظ و تیمور و نسبت ارتداد به حافظ و بحث دربارۀ چتد شعر حافظ و بازخواست تیمور که چرا حافظ سمرقند و بخارا را به خال هندوی ترکی بخشیده و روایاتی دیگر از همین قبیل در نظرش درست جلوه کند ما را بر او بحثی نیست و اگر چند روایت مجعول دیگر هم بر آن بیفزاید و همه را از ته دل بپذیرد آسمان بر زمین نخواهد ریخت و لشکرکشیها و غارتهای تیمور باری دیگر به وقوع نخواهد پیوست....

در تاریخ حیات بشر موضوع دانش و مذهب و یا به عبارت دیگر رابطۀ بین علم و دین پیوسته مطمح نظر متفکران بزرگ جهان بوده و در این باب آثار درر بار فکری بسیاری بر بیاض کاغذ فروریخته شده است. در بعضی ادوار بین دانش و مذهب اختلافی عمیق رخ داده و بین دانشمندان و علمای دین مباحثات فراوانی در گرفته و در بسیاری از موارد کار به جنگ و جدل کشیده است. لکن با گذشت زمان و پیشرفت و توسعۀ تمدن و دامنۀ فکری بشر این اختلافات رو به نقصان گذاشته و دانش و مذهب تا حدی معقول و مطلوب به همدیگر نزدیک گردیده و در بسیاری از موارد با هم پیوند خورده اند.

ایشان پرچم‌های هدایت و چراغ تاریکی‌ها هستند. آنان یکی پس از دیگری آمدند تا نوبت به امام علی بن موسی‌الرضا‌(ع) رسید. امامی که صاحب این شب است و به برکت ایشان ما گردهم جمع شده‌ایم. در زمان امام، حادثه‌ جدیدی اتفاق افتاد.‌‌

حضرت ابوالحسن علی‌بن موسی(ع) ملقب به «رضا» امام هشتم از ائمه اثنی عشر(ع) و دهمین معصوم از چهارده معصوم(ع) است. سال تولد آن حضرت را ۱۴۸ و ۱۵۳ق و ماه تولدشان را ذوالحجه یا ذوالقعده یا ربیع‌الاول گفته‌اند و مشهور آن است که روز تولد آن حضرت یازدهم ذوالقعده بوده است و البته روزهای دیگری نیز گفته شده است. کنیه آن حضرت ابوالحسن بوده است و چون حضرت امیر(ع) نیز مکنی به ابوالحسن بوده است، حضرت رضا(ع) را «ابوالحسن ثانی» گفته‌اند.

گرچه پیدایش آئین یارسان(اهل حق) بوسیلۀ سلطان کردنژاد در سدۀ هشتم هجری بوده، ولی پیش از او نیز چندتن عارف مسلک اندیشه هائی داشته اند که به منزلۀ پایۀ آئین اهل حق بوده و طالبین را برای ظهور سلطان و پیروی از دستورهای او آماده می ساخته است. یکی از آنان به عقیدۀ اهل حق بهلول دانا شاگرد مکتب حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بوده که در سدۀ دوم هجری قمری می زیسته و به سال 219 جهان را بدرود گفته است. شرح هایش به تفصیل در برخی از کتابهای اسلامی نوشته شده و از مقام و منزلتش به درازا سخن رفته است. در اینجا می خواهیم از دیدگاه یارسان او را بشناسانیم و پایۀ بلندش را در کلامهای سرانجام بنمایانیم.....