ریو

ریو، شارل پیِرِ آ‌نری (1199-1280 ش/ 1820-1902 م)، خاورشناس سویسی و صاحب فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ترکی و عربی کتابخانۀ موزۀ بریتانیا.
ریو در 8 ژوئن 1820 م در ژنو به دنیا آمد. پدرش ژان لویی ریو، نخستین شهردار ژنو بود (وودز، npn.). ریو پس از فراغت از تحصیل در 15سالگی، در نوامبر 1835، وارد آکادمی ژنو شد و مدت 4 سال در آنجا به تحصیل پرداخت؛ 3 سال در دانشکدۀ فلسفه و یک سال آخر در دانشکدۀ علوم. در این زمان، نزد ژان اومبر، از شاگردان سیلوستر دوساسی، شرق‌شناس مشهور فرانسوی، نیز دانش اندوخت (براون، 718). 
ریو در 30 اکتبر 1840 در دانشکدۀ فلسفه دانشگاه بن به تحصیل مشغول شد. در آنجا، ناگزیر می‌بایست زبان آلمانی و لاتین می‌آموخت، زیرا شرط پذیرش دانشجویان دورۀ دکتری، توانایی سخن‌گفتن و نوشتن به این دو زبان بود. او زبان عربی را نزد فرایتاک، و زبان سنسکریت را نزد لاسن آموخت. پس از چندی نیز از گیلدِمایستر، عربی و به‌طور خصوصی عبری را فراگرفت. او سرانجام در تابستان 1843 م موفق شد از رسالۀ «ابوالعلاء معرّی، شاعر عرب، زندگانی و سحر کلام وی» برای دریافت درجۀ دکترا دفاع کند. به واسطۀ این رساله بود که نام ریو به‌عنوان متخصص ادبیات عرب بر سر زبانها افتاد (همو، 719). 
در 8 نوامبر 1844، وی به عضویت «انجمن آسیایی فرانسه» درآمد. پس‌ازآن، به سن‌پترزبورگ عزیمت کرد و با همکاری اوتو بوتلینک، فرهنگ «هِماچاندرا» یا «فرهنگ سنسکریت» را براساس نسخۀ یکتای کتابخانۀ بادلیان تصحیح، و در 1847 م منتشر کرد (همانجاها). 
ریو در سال 1847 م، در لندن اقامت گزید و به‌عنوان دستیار در بخش نسخه‌های خطی موزۀ بریتانیا به کار پرداخت. او سپس در 1867 م به‌عنوان موزه‌دار نسخ خطی شرقی همین کتابخانه به خدمت خود ادامه داد (همانجا). در این زمان، مسئولان موزه وی را برای تکمیل فهرست نسخه‌های خطی شرقی در نظر گرفتند. ریو در 1871 م، بخش دوم فهرست نسخه‌های خطی عربی موزه را منتشر کرد که بخش نخست آن پیش‌تر به همت ویلیام کورتون در 1846 م، به چاپ رسیده بود (براون، 720؛ وودز، npn.). وی در ادامه با پشتکار، فهرست نسخه‌های خطی فارسی (3 جلد، 1879-1883 م) مشتمل بر 536‘2 نسخه، فهرست نسخه‌های خطی ترکی (1888 م) حاوی 483 نسخه، فهرست نسخه‌های مذهّب، نسخه‌های خطی کتابت‌شده تا پیش از 1483 م و ضمیمۀ عربی (1894 م) حدود 000‘2 نسخۀ خطی را به چاپ رساند (همانجاها؛ رومن، 27، 31، 33). این آثار، به‌مثابه تحقیقی گران‌قدر برای مطالعات علوم انسانی به شمار می‌رود و تأییدی است بر موقعیت ریو به‌عنوان خاورشناسی طراز اول (براون، وودز، همانجاها). 
در 6 سپتامبر 1894، به‌پاس خدمات ارزشمند ریو، و نیز در پنجاهمین سالگرد اخذ درجۀ دکترای وی، بزرگداشتی در دانشگاه بن برگزار شد (همانجاها). ریو در اواخر پاییز همین سال، با وجود کهن‌سالی، ریاست مدرسۀ شرقی موسوم به کرسی سر تامس اَدمز در دانشگاه کیمبریج را پذیرفت. این کرسی را سر تامس ادمز در 1632 م، بنیان نهاده بود و ریو، نخستین غیربریتانیایی بود که به این مقام رسید (براون، 721). سرانجام، ریو پس از 82 سال عمر پربار که 60 سال از آن در مقام یکی از بزرگ‌ترین شرق‌شناسان اروپا گذشت، در سپیده‌دم چهارشنبه 19 مارس 1902، پس از تحمل 3 ‌روز بیماری درگذشت (همو، 718؛ بِن III/ 221). از این محقق نامدار، 5 پسر و دو دختر به یادگار ماندند (وودز، npn.).

مآخذ

رومن، استفان، تکوین مجموعه‌های اسلامی در کتابخانه‌های اروپای غربی و آمریکای شمالی، ترجمۀ زهرا اباذری، تهران، 1382ش؛ نیز: 

Behn, W., Concise Biographical Companion to Index Islamicus, Leiden/ Boston, 2004; Browne, E. G., «Professor Charles Rieu», JRAS, 1902; Woods, G. S., «Rieu Charles Pierre Henri», Oxford Dictionary of National Biography, ed. N. Banerji, www.oxforddnb.com (acc. Aug. 28, 2008). 
فریبا مجیدی