روزگار نو

روزْگارِ نو، مجله‌ای ادبی، علمی و اقتصادی که با مدیریت شرق‌شناسِ انگلیسی، آرتور جان آربری (1905- 1969 م/ 1284- 1348 ش)، به‌صورت فصلنامه، و دوماهنامه در فاصلۀ تابستان 1941 م/ 1320 ش تا بهار 1946 م/ 1324 ش به زبان فارسی، و به شکل مصور در لندن منتشر می‌شد. 
آربری (ه‍ م)، مدیر روزگار نو، در مقطعی از زندگی علمی خود، یعنی در 1934 م/ 1313 ش، به‌عنوان کتابدار در کتابخانۀ دیوان هند (ایندیا آفیس) مشغول به کار شد. سپس در بخش سانسور پستی شهر منچستر به کار پرداخت. حدود یک سال پس از جنگ جهانی دوم (1939-1945 م/ 1318-1324 ش)، آربری به دفتر جنگ در وزارت اطلاعات انگلیس منتقل شد. این وزارتخانه هنگام جنگ تشکیل شده، و هدف از تأسیس آن، ظاهراً حمایت تبلیغاتی از متفقین بود. بسیاری از ایران‌شناسان، ازجمله کاترین لمبتن و الول ساتن، در این وزارتخانه کار می‌کردند. آربری نیز از مارس 1940 کار خود را در آنجا آغاز کرد (الول ساتن، 278؛ سلماسی‌زاده، 1087). او تجارب ارزشمندی از حضور در کشورهای مصر، لبنان، فلسطین و سوریه به دست آورده بود و به‌سبب احاطه بر زبان و ادبیات عرب، که در دورۀ خودش کم‌مانند به شمار می‌رفت، ریاست تبلیغات دولتی، به زبان عربی را عهده‌دار شد. از جملۀ کارهای او در این مسئولیت، تهیه و انتشار جزوه‌هایی دربارۀ کشورهای خاورمیـانه و مبـاحث خاورشناسی (نک‍ : ه‍ د، آربری؛ الول سـاتن، 278-279)، همچون انتشار فصلنامه‌ای به زبان فارسی، به نام روزگار نو بود که اولین شمارۀ آن در تابستان 1941 م در لندن منتشر شد. در صفحۀ نخست از شمارۀ اول روزگار نو، این عبارت آمده است: مجلۀ روزگار نو هر 3 ماه به‌وسیلۀ شرکت دابلدی و دران در نیویورک، و هدر و استاتن در لندن منتشر می‌شود. ظاهراً این دو شرکت از حامیان مالی این نشریه بودند. 
مجلۀ روزگار نو در 3 سال اول (تابستان 1941- بهار 1944 م)، به‌صورت فصلنامه منتشر می‌شد؛ اما از سال چهارم (تابستان 1944- بهار 1945 م)، به‌صورت دوماهنامه، یعنی در هر سال، 6 شماره انتشار می‌یافت و تا سال پنجم به همین منوال ادامه پیدا کرد. در این سـال (شم‍ 4)، یعنی در بهـار 1946 م، بـا درج اطلاعیه‌ای در بالای فهرست مندرجات و در پایان آخرین مقاله، ضمن اظهار تأسف، پایان نشر مجله اعلام شد (ص 1، 97). 
بدین ترتیب، در طول حدود 5 سال فعالیت (1941-1946 م)، درمجموع 22 شمارۀ روزگار نو منتشر شد. تعداد مقالات هر شماره متفاوت بود؛ به‌طور میانگین، در هر شمارۀ آن بین 10 تا 14 مقاله به چاپ می‌رسید که درمجموع، 257 مقاله در این مجله چاپ شد. مقالات مجله، به‌لحاظ موضوعی، دست‌کم به این 5 دسته تقسیم می‌شد: ایران‌شناسی، مطالعات مربوط به انگلیس، اسلام‌شناسی، خاورشناسی و تاریخ علم. از این میان، بیشترین حجم مقالات به ایران‌شناسی (114 مقاله)، و مطالعات مربوط به انگلیس (91 مقاله) اختصاص داشت. مطالعات ایران‌شناسی موضوعات متنوعی را شامل می‌شد، از آن جمله: ادبیات فارسی و ادیبان فارسی‌زبان؛ تاریخ، موسیقی، نقاشی، تصوف، علم، و زبانهای ایرانی؛ ایران‌شناسان؛ و ترجمۀ سروده‌های شاعران معاصر ایران. مقالات مربوط به مطالعات انگلیس نیز موضوعاتی چون هنر، ادبیات و ادیبان انگلیسی‌زبان، پیشرفتهای علمی، بهداشتی و صنعتی انگلیس، سنتها و نظامهای اجتماعی و سیاسی در جامعۀ انگلیس، و تبلیغات جنگی برپایۀ تفوق نظامی ایـن کشور بر آلمـان نـازی را در بر می‌گرفت (نک‍ : همۀ شماره‌های روزگار نو، جم‍‌ ). 
از برجسته‌ترین نویسندگان ایرانی و غیرایرانی مقاله‌های ایران‌شناسی روزگار نو، این شخصیتها را می‌توان نام برد: مجتبى مینوی، مسعود فرزاد، مجدالدین میرفخرایی، مهدی فروغ، حسن موقر بالیوزی، ابوالقاسم طاهری، سعادت علیخان، محمدیوسف ختاک، یوسف شاخت (شخت)، لورنس بینیون، باسل گری، چ. ا. استوری، آرتور جان آربری (گاهی هم با نام اختصاری AJA)، هارولد نیکلسن، مارگرت اسمیث، ویلیام فوستر، درینگ واتر، ه‍ . و. بیلی، د. ت. راس، سر دانلد راس، و جز اینها (نک‍ : جم‍‌ ). 
از تهران نیز برخی محققان، ازجمله مهدی بیانی و محمد معین با این مجله همکاری می‌کردند (برای نمونه، نک‍ : س 3، شم‍ 4، ص 12، نیز س 4، شم‍ 3، ص 17-20). برخی از نویسندگان هم اسم کامل خود را نمی‌نوشتند و تنها از نام اختصاری استفاده می‌کردند؛ ازجمله، م. م.، ی. د.، ا. خ.، س. ک. م. (نک‍ : جم‍‍‌ ).
از مجموع 257 مقاله‌ای که در طول 5 سال به زبان فارسی در این مجله فراهم آمد، حدود 45 مقاله (امضادار) را نویسندگان ایرانی نوشته، یا ترجمه کرده بودند. سایر مؤلفان هم از میان ایران‌شناسان غربی و دیگر نویسندگان غیرایرانی انتخاب شده بودند (نک‍ : جم‍‌ ). نگاهی به نام این گروه از مؤلفان، و نیز دقت علمی و سلاست و روانی نثر این مقالات، این احتمال را قوت می‌بخشد که اولاً، بعید است چنین حجمی از مقاله به زبان فارسی را نویسندگانی غیرفارسی‌زبان نوشته باشند؛ ثانیاً، بعید است که نثر مقاله‌های نوشته‌شده از سوی این نویسندگان توسط خود آنها ویرایش، و به نثر روان و سلیس تبدیل شده باشد. این معانی نقش مؤثر و فعال مترجمان و ویراستاران ایرانی و فارسی‌زبان را در ویرایش مقاله‌های منتشرشده در مجلۀ روزگار نو مسلم می‌سازد. 
در مراجعه به محتویات مجله، تنها نام این 4 ایرانی در مقابل برخی مقالات به‌عنوان مترجم قرار گرفته است: مجتبى مینوی، مجدالدین میرفخرایی «گلچین گیلانی»، حسن موقر بالیوزی و مسعود فرزاد (نک‍ : س 1، شم‍ 1 و 3، س 2، شم‍ 3 و 4، س 4، شم‍ 2، س 5، شم‍ 1 و 3). می‌توان احتمال داد که باقی مقالات ــ یا دست‌کم بیشتر آنها ــ نیز به کوشش همین جمع چهارنفره، ترجمه و ویرایش شده باشند؛ اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد که از این جمع، مجتبى مینوی نسبت به دیگران، تأثیر بیشتری در حصول روانی، سلاست و یکسان‌سازی نثر مجله داشتـه است. از جملۀ این شواهد می‌توان بر این نکته انگشت نهاد: دولت وقت ایران از ترجمه و انتشار کتاب وضع ملت و دولت و دربار در دورۀ ساسانی اثر کریستن‌سن که به قلم و همت مینوی صورت گرفت، ناخشنود بود و به همین سبب، وزارت معارف شهریۀ او را قطع کرد. این موضوع، مینوی را واداشته بود تا هنگام اقامت در لندن، هزینۀ زندگی خود را از راه تدریس، فهرست‌نویسی و ترجمۀ متون انگلیسی به فارسی به دست آورد (نک‍ : مینوی، مجتبى، 4؛ مینوی، ماه‌منیر، 516-517). در روزگار نو، جز دو مقاله‌ای که از نام مینوی به‌عنوان مترجم فارسی و یا انگلیسی آنها یاد شده است (نک‍ : س 1، شم‍ 1، ص 36-43، نیز س 4، شم‍ 2، ص 44-45)، می‌توان احتمال داد که وی، بدون آنکه نام خود را بیاورد، در ترجمۀ بسیاری از مقالات دست داشته است. تشکر نویسنده‌ای به نام س. هللسون، در آغاز مقالۀ خود، از ایشان برای ترجمۀ مقاله‌اش در مجله و افزودن مطالبی سودمند بدان، مؤید این نظر تواند بود (س 2، شم‍ 1، ص 2، حاشیه).
روزگار نو از نخستین نشریاتی است که در آن، سروده‌های شاعران معاصر ایران به زبان انگلیسی ترجمه شد؛ چنان‌که مدیر مجله، آربری، سروده‌هایی از ملک‌الشعرا بهار، ایرج میرزا، پروین اعتصامی، رشید یاسمی، پرویز ناتل خانلری، مسعود فرزاد، سعید نفیسی، گلچین گیلانی، حبیب یغمایی و اسماعیل مرآت را به انگلیسی ترجمه کرد (نک‍ : س 2، شم‍ 4، ص 62، س 3، شم‍ 1، ص 80، شم‍ 2، ص 80، شم‍ 3، ص 84، شم‍ 4، ص 76، س 4، شم‍ 1، ص 32، شم‍ 2، ص 64، شم‍ 3، ص 66، شم‍ 4، ص 74-75، شم‍ 5، ص 61، شم‍ 6، ص 77). از دیگر ویژگیهـای این مجله، درج دو سـروده از مجتبى مینوی است (نک‍ : س 2، شم‍ 3، ص 57، س 4، شم‍ 3، ص 56)؛ این در حالی است که ظاهراً در دیگر مآخذ، هیچ سروده‌ای از مینوی درج نشده است. 
تبلیغات بازرگانی متنوعی که در همۀ شماره‌های مجلۀ روزگار نو درج می‌شد، نشان می‌داد که دایرۀ مخاطبان آن از فرهیختگان جامعۀ ایرانی فراتر رفته، و دیگر اقشار را هم در بر گرفته بود. بی‌جهت نیست که در شمارۀ 4 سال سوم آن (ص 1)، این اطلاعیه درج شده بود: «مدیر مجله از دوستان و خوانندگانی که به روزگار نو توجه روزافزون می‌نمایند و در باب آن نامه‌های لطف‌آمیز می‌نویسند، شکرگزار است». در همین اطلاعیه بود که مدیر مجله از افزایش چاپ شمارگان مجله خبر داد (نک‍ : جم‍‌ ). 
تردیدی نیست که مجلۀ روزگار نو از نشریات پیشگام و تأثیرگذار در حوزۀ مطالعات ایرانی و ایران‌شناسی بود و اگر انتشار این مجله ادامه می‌یافت و مقالات ارزشمند بیشتری در آن به چاپ می‌رسید، نه‌تنها به ذخیرۀ تحقیقات ایرانی افزوده می‌شد، بلکه تأثیری بسزا در روشهای نوین در تحقیقات ایران‌شناسی بر جای می‌نهاد.

مآخذ

«آربری، آرتور جان»، ه‍ د، ج 1؛ روزگار نو، لندن، 1941-1946 م؛ سلمـاسی‌زاده، جواد، «به یاد شادروان پروفسور ـ ج آرتور آربـری»، وحید، تهران، 1348 ش، شم‍ 72؛ مینوی، ماه‌منیر، «نکته‌هایی ننوشته از زندگی او»، بخارا، تهران، 1390 ش، س 14، شم‍ 80؛ مینـوی، مجتبى، گفت‌وگو بـا نجـف دریـابندری «مجتبى مینوی: پژوهشگر ستیهنده»، کتاب امروز، تهران، 1352 ش، شم‍ 6؛ نیز: 

Elwell-Sutton, L. P., «Arberry, Arthur John», Iranica, vol. II. 
علی میرانصاری