آرندونک

آرِنْدونْک، کورنلیس‎فان (1881-1946م) اسلام‎شناس هلندی، متخصص در تاریخ زیدیه و یکی از نویسندگان دایرةالمعارف اسلام.

زندگی

آرندونک تحصیلات دانشگاهی را در رشتۀ زبان عربی و تاریخ و معارف اسلامی در دانشگاه لیدن دنبال کرد. در 1919م با گذراندن پایان‎نامه‎ای با عنوان «آغاز امامت زیدیان در یمن»، به راهنمایی اسنوک هورگرونیه، به دریافت درجۀ دکتری در زبان و ادبیات سامی نائل آمد. وی برای فراهم آوردن مطالب پایان‎نامۀ خود مدتی را در لندن سپری کرد. پس از فراغت از تحصیل، عهده‎دار بخش نسخه‎های خطی و کتابهای شرقی کتابخانۀ دانشگاه لیدن گردید و سرانجام به استادی زبان و معارف عربی همین دانشگاه برگزیده شد.

آثار

آرندونک در همۀ عمر بیش از یک کتاب عمده ننوشت. آثار دیگر او شامل شماری مقاله در شرح پاره‎ای اصطلاحات اسلامی و گزارش زندگی تنی چند از نویسندگان و دانشمندان اسلامی است. نزدیک به همۀ این مقالات در چاپ اول دایرةالمعارف اسلام منتشر شده است. آثار وی اینهاست: 1. آغاز امامت زیدیه در یمن 3، لیدن، 1919، بررسی و تحلیلی تاریخی از پیدایش و گسترش فرقۀ دینی ـ سیاسی زیدیه (معتقدان به امامت زیدبن علی‎بن حسین‎بن علی‎بن ابی‎طالب) در یمن. این کتاب را می‎توان بزرگ‎ترین و گسترده‎ترین کار آرندونک دانست که در نگارش آن از تنها نسخۀ خطی سیرةالهادی تألیف علی‎بن محمدبن عبیدالله عباسی علوی (د 285ق / 898 م) که آن زمان در موزۀ بریتانیا بوده، بهرۀ فراوان جسته است. این کار آرندونک همواره برای علاقه‎مندان به پژوهش در تاریخ عرب و آیین اسلام منبع سودمندی بوده است. ارزش آن به اندازه‎ای بود که در همان سال نگارش جزو سلسله انتشارات دخویه چاپ و منتشر گردید. ژاک ریکمن کتاب آرندونک را از زبان هلندی به فرانسوی برگردانید که در 1960م به همت همان بنیاد دخویه منتشر شد: 2. «آیین آشنایی با جادو در عربستان جنوبی»، «بزرگداشت نامۀ براون»، 1922؛ 3. «ابن حجر هیتمی»، دایرةالمعارف اسلام، شرح حال ابوالعباس احمد بن محمد بن محمد بن علی بن حجر شهاب‎الدین هیتمی سعدی، عالم بلندآوازۀ مصری و فقیه پراثر شافعی (د 974ق / 1567م) و نویسندۀ تفسیر معروفی به نام تحفةالمحتاج لشرح‎المنهاج؛ 4. «ابن حزم»، دایرةالمعارف اسلام، در معرفی ابو محمد علی بن احمد بن سعید، فقیه و شاعر معروف عرب اندلسی‎نژاد (د 456ق / 1064م) نویسندۀ طوق‎الحمامة والفِصَل؛ 5. «ابن‎حوقل»، دایرةالمعارف اسلام، شرح کوتاهی از زندگی و کارهای ابوالقاسم بن علی نصیبی، جغرافی‎دان عرب نیمۀ دوم سدۀ 4ق / 10م و نویسندۀ المسالک والممالک یا صورةالارض؛ 6. «ابن خالویه، بررسی احوال ابوعبدالله حسین بن احمد بن حمدان همدانی، نحوی و لغوی مشهور (د 370ق / 980م) نویسندۀ کتاب لَیْسَ و شرح مقصورة ابن دُرید؛ 7. «ابن خرداذبه»، دایرةالمعارف اسلام، شرح احوال ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله، جغرافی‎دان ایرانی‎نژاد سدۀ 3ق /  9م، نویسندۀ المسالک والممالک؛ 8. «ابن دُمَیْنَه»، دایرةالمعارف اسلام، زندگی‎نامۀ کوتاهی از عبدالله بن عبیدالله بن احمد ابوالسّری (د. ح. 129ق / 747م)، از شعرای اواخر عهد اموی و اوایل خلافت عباسیان؛ 9. «ابن دَیْبَع»، دایرةالمعارف اسلام، معرفی ابوعبدالله عبدالرحمان بن علی وجیه‎الدین شیبانی زَبیدی، عالم دینی و مورخ یمنی (د 944ق / 1537م) صاحب بُغْیَةالمستفید فی اخبار مدینة زبید، در تاریخ یمن، و آثاری دیگر؛ 10. «ابن رُسته»، دایرةالمعارف اسلام، شرح حال و آثار ابوعلی احمد بن عمر، عالم ایرانی‎نژاد عرب در نیمۀ دوم سدۀ 3ق / 9-10م، نویسندۀ الاعلاق النفیسة، در تاریخ و جغرافیا و پاره‎ای موضوعات دیگر؛ 11. «حاتم‎طائی» دایرةالمعارف اسلام، گزارش احوال ابوسفّانه حاتم بن عبدالله بن سعد طائی، شاعر عرب در سدۀ اول پیش از هجرت /  نیمۀ دوم سدۀ 6م، ضرب‎المثل در گشاده‎دستی و میهمان‎نوازی؛ 12. مقالات «اخلاص»، «شریف»، «فتوّت»، «قصاص» و «کنیسه»، دایرةالمعارف اسلام (مقالۀ «اخلاص» تنها در چاپ اول آمده است).

مآخذ

دائرةالمعارف الاسلامیة؛ عقیقی، نجیب، المستشرقون، 2 / 671-672؛ نیز:

Arendonk. C. Van, Les Debuts de L'Imamat Zaidite au Yemen, tra. Jacques Ryckmans, Leiden 1960, pp. V-VII, XII; London University, Library Catalogue of the School of Oriental and African Studies, Massachusetts, 1963, I / 448; Pearson, J. D., Index Islamicus (1906-1955), p. 286. 

مجدالدین کیوانی