حفصه بنت حمدون

حَفْصه بِنْتِ حَمْدون، شاعر اندلسی سدۀ 4 ق/ 10 م. از حفصه همین قدر می‎دانیم که وی در خانواده‎ای مرفه در روستای وادی‎الحجاره (اسپانیایی: گواذالاخارا) پرورش یافت؛ از‌این‌رو، او به حجاریه نیز منسوب شده است (ابن‎ابار، 248؛ یاقوت، 2/ 204؛ اعلمی حائری، 2/ 20).
منابع حفصه را با شاعر مشهور اندلسی، عایشه قرطبیه (400 ق/ 1010 م)، هم‎عصر دانسته‎اند (نک‍ : شکعه، 136). بر این اساس، او در دورانی می‎زیسته که سرودن شعر در میان زنان اندلسی رواج بسیار داشته، و در آن دوران، از شاعران زن بسیاری نام برده شده است؛ زنانی که بی‎شک در شکوفایی نهضت ادبی اندلس نقش بسزایی داشته‎اند (همانجا). در این میان، توانایی حفصه در بیان احساسات و رویکرد عاشقانۀ او در سروده‎هایش سبب شد که مردم با اشعار وی ارتباط نزدیک‎تری برقرار کنند و سرزمینش بدو ببالد (ابن‎سعید، 37؛ شکعه، 137- 138).
حفصه را پیشتاز غزل‌سرایی در میان زنان شاعر اندلس دانسته‎اند که راه را برای دیگر زنان شاعر پس از خود باز کرد (همو، 138؛ بوفلاقه، 53). از اشعار ظاهراً فراوانِ او، متأسفانه جز اندکی در دست نیست. ابیات اندکی که از این بانوی شاعر در منابع ذکر شده است، نشان از استواری شعر و لطافت احساس شاعر دارد (نک‍ : ابن‎ابار، همانجا؛ ابن‌عبدالملک، 8(2)/ 484؛ سیوطی، 43-44؛ مقری، 285-286؛ شکعه، 137؛ فواز، 165)؛ مثلاً شعری که در ستایش ابن‎جمیل از بزرگان آن زمان سروده، آکنده از احساسی سرشار از کرشمه و تکبر زنانه است (مقری، 285؛ وائلی، 131).

مآخذ

ابن‎ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به‌کوشش عبدالسلام هراس، بیروت، 1995 م؛ ابن‎سعید مغربی، علی، المغرب فی حلی المغرب، به کوشش شوقی ضیف، قاهره، 1955 م؛ ابن‌عبدالملک، محمد، الذیل و التکملة، به‌کوشش محمد بن شریفه، مطبوعات اکادیمیته المملکة المغربیه؛ اعلمی‌ حائری، محمدحسین، تراجم اعلام النساء، بیروت، 1407 ق/ 1988 م؛ بوفلاقه، سعد، الشعرا النسوی الاندلسی، بیروت، 1424 ق/ 2003 م؛ سیوطی، نزهة الجلساء، قاهره، مکتبة القرآن؛ شکعه، مصطفى، الادب الاندلسی، بیروت، 1975 م؛ فواز عاملی، زینب، الدر المنثور، بیروت، 1312 ق؛ مقری، احمد، نفح الطیب، به‌کوشش احسان عباس، بیروت، 1388 ق/ 1968 م؛ وائلی، عبدالحکیم، موسوعة شاعرات العرب، عمان، 2001 م؛ یاقوت، بلدان.

پریسا عرب