اسکات، مایکل

ترجمۀ اسکات در 3 بخش در لِیدِنِ هلند منتشر شده است (بخش دوم، 1998م؛ بخش سوم، 1992م). رابرت گروستست نیز در شرح بر «آنالوطیقای ثانی» به ترجمۀ اسکات از «تاریخ الحیوان» ارسطو (1217م) استناد می‌کند (دِیلز، 395, 402). 
3. ترجمۀ «السماء و العالم» ارسطو، با شرح ابن‌رشد بر آن‌، که به استفان پرونسی‌ تقدیم شده است. پیش‌تر در حدود 1175م گراردوس «السماء و العالم» ارسطو را از روی ترجمۀ عربی یوحنا بن بطریق به عربی درآورده بود. اسکات یک بار دیگر این متن را، با بهره‌گیری از همان روایت عربی، به لاتین ترجمه کرد و به‌عنوان مقدمه‌ای بر ترجمۀ لاتین خود از شرح ابن‌رشد بر این اثر قرار داد. به روایت راجر بیکن، اسکات در 1230م به پاریس رسید و ترجمه‌های کتاب طبیعیات ارسطو را همراه آورد که به احتمال بسیار، ترجمۀ «السماء» را نیز دربر داشت. در هر صورت، اهدای این ترجمه به استفان پرونسی تاریخ 1231م را بر خود دارد. اندکی بعد، رابرت گروستست و در فاصلۀ 1260-1270م نیز ویلیام موربکی، بار دیگر، این اثر را از یونانی به لاتین برگرداندند (گوتمَن، 109-110؛ تامسن، همان‌جا؛ برنت، 263). 
4. ترجمۀ «کتاب النفس» ارسطو با شرح کبیر ابن‌رشد بر آن‌ (هسکینز، همان، 255؛ سارتن، II/ 580؛ دان، 327). 
5. ترجمۀ بیشتر مقالات مابعدالطبیعة ارسطو (10 مقالۀ نخست به‌جز بخشهایی از مقالۀ نخست، و بخشهایی از مقالۀ دوازدهم؛ مقاله‌های 11، 13 و 14 یا ترجمه نشده‌اند یا به دست ما نرسیده‌اند) همراه با شرح کبیر ابن‌رشد بر آن، مجموعۀ گسترده‌ای از آثار ارسطویی و شروح آنها را در دسترس دانشجویان قرار داد (مینیو ـ پالوئلو، همان‌جا؛ مارن، 44). 

6. «تقسیمات فلسفه»، دربارۀ طبقه‌بندی علوم. این رساله احتمالاً در حدود 1230م تألیف شده، و امروزه تنها پاره‌هایی از آن در قالب نقل قولهای وَنسان دو بووه برجای مانده است. اسکات در این کتاب، دو تقسیم‌بندی خلاصه از علوم ارائه می‌کند: 
در روایت نخست، او تقسیم فلسفه را به نظری و عملی به ارسطو نسبت می‌دهد که بر پایۀ آن، فلسفۀ عملی به چیزهای ساختۀ انسان، مانند قوانین، نهادها، ارتش، جنگ، و همۀ چیزهای مصنوع، می‌پردازد. از این‌رو، فلسفۀ عملی مشتمل است بر علوم مدنی، که به مردم فرهیخته اختصاص دارد، و حرفه‌هایی مانند کفاشی، معماری و جز آن، که مخصوص عوام است. 
طبقه‌بندی دوم اسکات، احتمالاً به‌واسطۀ رسالۀ تقسیمات علوم دُمینگو گوندیسالوو، تحت تأثیر دیدگاههای فلاسفۀ مسلمان است، به‌ویژه تقسیم‌بندی فارابی در احصاء العلوم (دربارۀ تأثیر دیدگاههای فارابی بر طبقه‌بندی علوم در اروپای سده‌های میانه، نک‍ : کرامتی، جم‍‌ )، و دیدگاههای منفی تقسیم‌بندی نخست در قالب حرفه‌ها در آن دیده نمی‌شود. اسکات در طبقه‌بندی دوم، فلسفۀ عملی را، متناظر با فلسفۀ نظری، به 3 شاخه تقسیم می‌کند: شاخۀ نخست، مرتبط با طبیعیات، دربرگیرندۀ پزشکی، کشاورزی، کیمیا، غیب‌گویی، قضاوت، دانش آینه‌ها، ناوبری و بسیاری چیزهای دیگر است؛ شاخۀ دیگر، متناظر با ریاضیات، مشتمل است بر بازرگانی، درودگری و ساختمان‌سازی، حجاری، کفاشی، و بسیاری دیگر از این دست، که به مکانیک و کاربردهای آن مربوط می‌شود (ویتنی، 133-135، نیز 116؛ هسکینز، همان، 256-257؛ نیز: اشتاین‌اشنایدر، 55-58؛ لُکلِر، 451-459؛ سارتن، II/ 491-492, 579-580؛ کرِن، 592).
6. «مسائل نیکولای مشایی»، مجموعه‌ای از تألیفات ابن‌رشد که آلبرتوس کبیر آن را به مایکل اسکات نسبت داده است (هسکینز، همان‌جا؛ سارتن، II/ 580؛ موندل، 112). 

دورۀ سیسیلی

7. «ترجمۀ همراه با تلخیص کتاب الحیوان [= فن هشتم از جملۀ طبیعیات الشفاء] ابن‌سینا» (دربرگیرندۀ مروری بر آثار جانورشناسی ارسطو و مقایسۀ آنها با دیدگاههای جالینوسی). این ترجمه به امپراتور فردریک دوم پیشکش شده است، و باید در 1232م یا اندکی پیش از آن به پایان رسیده باشد؛ زیرا برپایۀ نسخۀ موجود در واتیکان، فردریک دوم در 1232م در مِسینا به استنساخ این کتاب از روی نسخۀ شخصی خود فرمان داد (ثـورندایک، 83؛ هسکینز، سارتن، همان‌جاها؛ مینیـو ـ پـالوئلـو، «مایکل»،361؛ گرهارت، 162؛ قس: برنت، 264-265، که بر آن است که کار ترجمه الزاماً در همان سیسیل صورت نگرفته است؛ براون، 31، به تاریخ 1210م اشاره می‌کند که نادرست است). رابرت گروستست از این ترجمه بهره برده است (دیلز، 382). برخلاف تصور فرنچ (p. 100)، عبارتهایی چون «فاضل الاطباء جالینوس گوید» یا «فیلسوف/ معلم اول گوید» را خود ابن‌سینا برای بیان دیدگاههای جالینوس و ارسطو به‌کار برده است (مثلاً ص 253، 263) و از افزوده‌های اسکات بر ترجمه‌های لاتین نیست. 
همچنین، 3 رسالۀ زیر در اختربینی و علم عمومی تألیف، و به فردریک دوم تقدیم شده است:
8. «کتاب مدخل» در اخترشماری که مقدمه‌ای کلی است دربارۀ اخترگویی در 4 باب‌، شامل تاریخ این علم‌. ظاهراً 2 روایت، یکی مفصل (مدخل کبیر) و دیگری مختصر (مدخل صغیر)، از این اثر در دست است (فدریچی ـ وِسکوینی، 274, 280). 
9. «کتاب خاص»، که آن هم مقدمه‌ای عامه‌فهم است دربارۀ اخترگویی‌، و بسیار کوتاه‌تر از «کتاب مدخل» است‌. ربع آخر آن شامل یک رشته سؤالات علمی فردریک دوم و پاسخهای اسکات بدانهاست، ازجمله توصیفی از چشمه‌های آب گرم گوگرددار ایتالیا و پدیدۀ آتش‌فشانی جزایر لیپاری (هسکینز، همان، 268؛ سارتن، II/ 515, 580). هسکینز که متن لاتین این پرسش و پاسخها را همراه با شرح مختصر پاسخهای آنها، به انگلیسی منتشر ساخته است (همان، 268-274)، تأکید می‌کند که اسکات به همۀ پرسشها پاسخ نداده است و پاسخهای موجود نیز چندان قانع‌کننده نیست (همان، 274-275).
10. فیزیوگنومیا یا علم الفراسة (عنوان چ 1477م در ونیز؛ ترجمۀ تحت الفظی: «داوری از روی ظاهر») یا «سرّ الطبیعة» (عنوان چ 1580م در لیون؛ نک‍ : کیول، 309؛ بریتن، 149)، کتابی است دربارۀ پی‌بردن به شخصیت فرد از روی ظاهر، به‌ویژه چهره، که در واقع، تعمیم علم الفراسة (پی‌بردن به شخصیت از روی چهره) به‌شمار می‌آید. مایکل اسکات نخستین کسی بود که فیزیوگنومیا را در شمار علوم طبیعی طبقه‌بندی کرد و این موضوع را به مرتبۀ یکی از شاخه‌های علوم فلسفی ارتقا داد. او همچنین به فردریک دوم سفارش کرد که این علم را بزرگ دارد، چه فرمانروا می‌تواند با کمک این علم، خیر و شر را از یکدیگر تشخیص دهد (زیگلِر، 287). در آغاز آن، فصلی دربارۀ آمیزش جنسی و تولید مثل آمده است (نک‍ : لُمِی، 128, 133, 135). شاید این رساله منشأ تقسیم خیالی رحم به 7 حجره بوده‌ است (3 تا در چپ، 3 تا در راست و یکی در مرکز، سارتن، III/ 268)، که در بسیاری از آثار بعدی دیده می‌شود. این اثر شامل رساله‌ای است دربارۀ ادرار و تنها رسالۀ پزشکی‌ای است که در انتساب آن به اسکات تردیدی نیست (همو، II/ 580). میان برخی مواضع کتاب اسکات و اثری کهن‌تر، منسوب به ارسطو، موسوم به «سر الاسرار»، و نیز میان بخش نخست آن (دربارۀ زنان) و کتابی منسوب به آلبرتوس کبیر شباهتهایی وجود دارد (کیول، همان‌جا).
11. رساله در کیمیا با نام «الصناعة» یا «صناعة الکیمیا» که از آن 3 روایت بسیار متفاوت وجود دارد و شاید یکی از آنها با نام «الصناعة الصغیرة» خلاصۀ روایت اصلی باشد. این اثر دارای شواهد جالبی از همکاری آزمایشگران مسلمان و یهودی است‌ (هسکینز، «کیمیا...»، passim؛ سارتن، تامسن، همان‌جاها؛ همو، «متون...»، 524, passim). به نظر مولتهاوف (p. 360)، کتاب اسکات و برخی آثار سدۀ 13م، همچون آثار گِبِرِ لاتینی (آثار منحول لاتین منسوب به جابر) و «کتاب کلاریتاتیس» از نخستین آثاری به‌شمار می‌آیند که در آنها، شرح فرایندهای شیمیایی نسبتاً روشن است.
برخی پژوهشگران اروپایی، پس از مقایسۀ برخی ترجمه‌های لاتین آثار ارسطو ــ که معمولاً در دست‌نوشته‌ها، ترجمۀ لاتین شروح ابن‌رشد بر آنها را نیز در پی دارد ــ با ترجمه‌هایی که یقیناً از آنِ اسکات است، احتمال داده‌اند که این آثار را نیز اسکات ترجمه کرده باشد. از جملۀ آنها می‌توان اینها را برشمرد: ترجمۀ شرح متوسط ابن‌رشد بر «الکون و الفساد»؛ ترجمۀ شرح متوسط ابن‌رشد بر مقالۀ چهارم «الآثار العلویة»؛ ترجمۀ بخشهای مختلف اثری از ارسطو موسوم به «طبیعیات کوچک» (که مسلمانانْ هر بخش‌ آن را همچون رساله‌ای مستقل به عربی ترجمه کرده بودند)؛ ترجمۀ متن «سماع طبیعی» ارسطو و شرح کبیر ابن‌رشد بر آن؛ و ترجمۀ متن مابعدالطبیعه و اخلاق ارسطو همراه با شروح ابن‌رشد (سارتن، همان‌جـا؛ کلَگِت، 491؛ مینیو ـ پالوئلو، «ارسطو»، 272-273؛ مولر، 192, 197, 205؛ برنت، 263؛ فرویدنتال، 121-122؛ برای دیگر آثار منسوب به اسکات، نک‍ : هسکینز، «کیمیا»، passim؛ سارتن، همان‌جا). 

مآخذ

ابن‌سینا، «کتاب الحیوان»، الشفاء (طبیعیات)، به‌کوشش ابراهیم مدکور و دیگران، قاهره، 1952-1983م؛ کرامتی، یونس، «تأثیر دیدگاههای فارابی بر طبقه‌بندی علوم در اروپای سده‌های میانه»، کتاب ماه فلسفه (دورۀ جدید)، شم‍ 17، 1388ش؛ نیز: 

Baumann, D. & B. Haggh, «Musical Acoustics in the Middle Ages», Early Music, 1990, vol. XVIII, no. 2; Britton, P. D. G., «The signs of faces: Leonardo on physiognomic science and the "Four Universal States of Man"», Renaissance Studies, 2002, vol. XVI, no. 2; Brown, R. J. W., An Enquiry in to the Life and Legend of Michael Scot, Edinburgh, 1897; Burnett, C., «The Coherence of the Arabic-Latin Translation Program in Toledo in the Twelfth Century», Science in Context, 2001, vol. XIV, nos. 1/ 2; Carmody, F. J., «The Planetary Theory of Ibn Rushd», Osiris, vol. X (1952); Clagett, M., «Reviewed work: Commentarivm medivm in Aristotelis de generatione et corrvptione libros by Averrois Cordvbensis», Isis, 1957, vol. XLVIII, no. 4; Cule, J., «The Enigma of Facial Expression: Medical Interest in Metoposcopy», Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, 1993, vol. XLVIII, no. 3; Dales, R. C., «Robert Grosseteste's Scientific Works», Isis, 1961, vol. LII, no. 3; Dante Alighieri, The Divine Comedy, tr. H. F. Cary, New York, 1909; Dobbs-Weinstein, I., «Jewish philosophy», The Cambridge Companion To Medieval Philosophy, ed. A. S. McGrade, Cambridge, 2006; Dunne, M., «Thirteenth And Fourteenth-Century Commentaries On The De longitudine et brevitate vitae», Early Science and Medicine, 2003, vol. VIII, no. 4; EB, 2008; Endress,G., «Review of De animalibus: Michael Scot's Arabic-Latin Translation...», Isis, 1995, vol. LXXXVI, no. 1; Farmer, H. G., «Who Was Johannes Ocreatus?», JRAS, no. 2, (Apr. 1939); Federici-Vescovini, G.,«Michel Scot et la "Theorica Planetarum Gerardi"», Early Science and Medicine, 1996, vol. I, no. 2; French, R. K., «De Juramentis Membrorum and the Reception of Galenic Physiological Anatomy», Isis, 1979, vol. LXX, no. 1; Freudenthal, G., «Maimonides' Guide of the Perplexed and the Transmission of the Mathematical Tract...», Vivarium, 1988, vol. XXVI, no. 2; Gerhardt, M. I. , «Knowledge in decline: Ancient and medieval information on "ink-fishes" and their habits», ibid., 1966, vol. IV, no. 1; Gutman, O., «On the Fringes of the Corpus Aristotelicum: The Pseudo-Avicenna "Liber Celi et Mundi"», Early Science and Medicine, 1997, vol. II, no. 2; Haskins, C. H., «Michael Scot and Frederick II», Isis, 1921, vol. IV, no. 2; id., «The "Alchemy" Ascribed to Michael Scot», ibid., 1928, vol. X, no. 2; Hirsch, S. A., «Early English Hebraists. Roger Bacon and His Predecessors», The Jewish Quarterly Review, 1899, vol. XII, no. 1; Kay, R., »The Spare Ribs of Dante's Michael Scot«, Dante Studies, no. 103 (1985); Kren, C., »Gundissalinus, Dominicus«, DSB, vol. V; Leclerc, L., Histoire de la Médecine Arabe, New York, 1971, vol. II; Lemay, H., «The Stars and Human Sexuality: Some Medieval Scientific Views», Isis, 1980, vol. LXXI, no. 1; Mancha, J. L., «Al-Bitrūjī’s Theory of the Motions of the Fixed Stars», Archive for History of Exact Science, 2004, vol. VIII, no. 2; Marrone, S. P. , «Medieval philosophy in context», The Cambridge Companion To Medieval Philosophy, ed. A. S. McGrade, Cambridge, 2006; McVaugh, M., «Frederick II of Hohenstaufen», DSB, vol. V; Minio-Paluello, L., «Aristotle», ibid., vol. I; id., «Michael Scot», ibid., vol. IX; Molland, G., «Roger Bacon and the Hermetic Tradition in Medieval Science», Vivarium, 1993, vol. XXXI, no. 1; Morpurgo, P., «Scot, Michael», Oxford Dictionary of National Biography, Oxford, 2004; Mueller, I., «Physics And Astronomy: Aristotle's...», Arabic Sciences and Philosophy, 2006, vol. XVI, no. 2; Muendel, J., «The Manufacture Of The Skullcap (Cervelliera) In The Florentine Countryside...», Early Science and Medicine, 2002, vol. VII, no. 2; Multhauf, R. P., «John of Rupescissa and the Origin of Medical Chemistry», Isis, 1954, vol. XLV, no. 4; Saperstein, M., «Christians and Christianity in the Sermons of Jacob Anatoli», Jewish History, 1992, vol. VI, nos. 1/ 2; Sarton, G., Introduction to the History of Science, Baltimore, 1927-1947; Steinschneider, M., Die Europaischen Ubersetzungen aus dem Arabischen bis Mitte des 17. Jahrhunderts, Graz, 1956; Thomson, S. H., «Scot, Michael», Encyclopedia of Philosophy, ed. D. M. Borchert, 2nd edition, 2006; id., «The Texts of Michael Scot's Ars Alchemie», Osiris, vol. V (1938); Thorndike, L., «Vatican Latin Manuscripts in the History of Science and Medicine», Isis, 1929, vol. XIII, no. 1; Tkacz, M. W., «Albert the Great and the Revival of Aristotle's Zoological Research Program», Vivarium, 2007, vol. XLIV, no. 1; Van Oppenraay, A. M. I., «The Reception Of Aristotle's History Of Animals In The Marginalia...», Early Science and Medicine, 2003, vol. VIII, no. 4; Whitney, E., «Paradise Restored: The Mechanical Arts from Antiquity throught the Thirteenth Century», Transactions of the American Philosophical Society (New. S.), 1990, vol. LXXX, no. 1; Ziegler, J., «Philosophers and Physicians on the Scientific Validity of Latin Physiognomy, 1200-1500», Early Science and Medicine, 2007, vol. XII, no. 3. 

یونس کرامتی