آرتسو

آرِتْسو [āretso] (در لاتینی: آرِّتیوم)، مرکز استان آرتسو، در منطقۀ تُسْکانا (توسکان) واقع در شمال بخش مرکزی ایتالیا، در دشت حاصل‌خیزی نزدیک محل تلاقی رودهای کیانا و آرْنو در جنوب شرقی فلورانس. آرتسو زمانی از شهرهای مهم اِتروسکی بود که رومیان آن را به نام آرتیوم می‌شناختند و به ظرفهای سفال قرمز آرتیومی‌اش معروف بود. این شهر که در سده‌های میانه از شهرهای آزادِ پررونق بود، در 1384م به تصرف فلورانس درآمد و سپس بخشی از مِهین دوک‌نشین توسکان شد. 
آرتسوپس از آنکه برای مدت کوتاهی طی جنگهای ناپلئونی به دست فرانسویان افتاد، دوباره در اختیار مهین‌دوکهای هابسْبورگ قرار گرفت، تا در 1861م بخشی از ایتالیا شد. این شهر در جنگ جهانی دوم به سختی آسیب دید.
ازجمله کلیساهای اسقف‌نشین آرتسو اینها ست: کلیسای جامع که ساختمانش در 1286م آغاز شد و در 1914م به اتمام رسید؛ سانتا ماریا دِلاّ پیِوه به سبک رُمانِسک؛ سان دُمِنیکو با نقشی از عیسى بر صلیب، کارِ چیمابوئه؛ سانتا ماریا دِلّه گراتْسیه به سبک عصر نوزایی، با محرابی اثر آندرئا دلا روبیا؛ و سان فرانچسکو با یک رشته نقاشیهای دیواری به نام «افسانۀ صلیب حقیقی» از پیِرو دلا فرانچسکا.
در حوالی مرکز شهر کهنه، قصرها و خانه‌هایی از سدۀ 14م باقی است که از میان آنها پالاتْسو دلا فراتِرنیتا درخور ذکر است. مجموعه‌ای از ظروف آرتیومی در بقایای آمفی‌تئاتری رومی نگهداری می‌شود و موزۀ اتروسکی و گالری عکس شهر حاوی مجموعه‌های زیبایی است. آرتسو زادگاه پِترارْک و پیِترو آرِتینوی نویسنده؛ اسپینلّو آرتینوی نقاش؛ گوئیدو د‘آرِتسو، مخترع گام موسیقی؛ و جُرجو وازاری نقاش، معمار و نویسنده است. این شهر مرکز ارتباطی جاده‌ها ست و علاوه‌بر اقتصاد کشاورزی، دارای کارگاههای ساخت ریل راه‌آهن و کارخانه‌های کفش و لباس است. اشیاء طلا و پارچه‌های توری از آنجا صادر می‌شود. 
جمع‍ ‌(برآورد 2006م): 304‘96 تن.    (100)