افسریه

افسریه \afsariy(yy)e\، محله‌ای واقع در جنوب شرقی تهران. 
این محله از شمال به خیابان رحیمی و مجتمع مسکونی شهید شجاعی، از جنوب به خیابان شهید زارعی، از شرق به شهرک شهید بهشتی، و از غرب به بزرگراه بسیج (افسریه) محدود است. شکل ظاهری محله به‌صورت یک مستطیل و دارای شبکه‌ای از خیابانهای متقاطع و منظم مطابق اصول شهرسازی است. محلۀ افسریه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود؛ خیابان 20متری افسریه حدفاصل این دو بخش است. از خیابان یکم تا بیست‌ونهمْ افسریۀ جنوبی، و از خیابان سی‌ام تا چهل‌و‌پنجم افسریۀ شمالی خوانده می‌شود (نک‍ : نقشه ... ). 
 اراضی محلۀ افسریه در گذشته، بخشی از زمینهای سلیمانیه و متعلق به حسن وثوق‌الدوله، از رجال سیاسی دورۀ قاجار بوده است. پس از درگذشت وثوق‌الدوله در بهمن 1329، زمینهای سلیمانیه میان فرزندان او تقسیم شد و بخشهای شرقی آن به دخترش، افسرالملوک، همسر امیر خان امیراعلم، پزشک احمد شاه قاجار رسید. به گفتۀ کهن‌سالان محلۀ افسریه، افسرالملوک در سالهای دهۀ 1330 ش، این زمینها را به شخصی به نام طبری واگذار کرد و او نیز چندی بعد این اراضی را به تنی چند فروخت. دربارۀ سبب نام‌گذاری محلۀ افسریه دو روایت گفته می‌شود: برخی نام این محله را برگرفته از نام افسرالملوک دانسته‌اند، و بـرخی دیگر وجود پادگانها و مراکز نظامی در پیرامون محله را سبب خوانده‌شدن آن بدین نام می‌دانند. 
پیشینۀ ساخت‌و‌ساز در این محله به سالهای آغازین دهۀ 1340 ش بازمی‌گردد. در آن سالها با افزایش شمار مهاجرانی که از دیگر شهرها و روستاها در پی یافتن کار بهتر به تهران می‌آمدند، نیاز به ساخت‌و‌سازهای مسکونی نیز فزونی یافت. اما چون این مهاجران توانایی خرید خانه در محدودۀ شهر تهران را نداشتند، معمولاً در حاشیۀ شهر تهران، در پی خرید، یا ساخت خانه‌ برمی‌آمدند. در این هنگام مالکان زمینهای افسریه، این اراضی را به قطعات کوچک تقسیم کرده، و به متقاضیان فروختند و کار ساخت‌وساز خانه در اراضی افسریه آغاز شد. با ساخت مسجد جامع افسریه، واقع در خیابان پانزدهم (شهید رستمی)، ساخت‌وساز در پیرامون آن شتاب چشمگیری یافت. دیگر عامل مؤثر در شکل‌گیری محلۀ افسریه، به‌ویژه در بخش شمالی آن، وجود پادگانها و مراکز نظامی بوده است. 
محلۀ افسریه دارای ویژگیهایی همچون موقعیت تجاری خیابان 20متری افسریه، مجاورت با پادگانها و مراکز نظامی و مجتمعهای مسکونی قصر فیروزه، تراکم جمعیت بسیار بالا، بافت فرسوده و متراکم، و نیز پایین‌بودن سرانۀ فضای سبز است که آن را از دیگر محله‌های مجاورش متمایز ساخته است. با فرسوده‌شدن بافت محلۀ افسریه، از سالهای آغازین دهۀ 1370 ش، مجوز جهت نوسازی خانه‌ها از سوی شهرداری منطقه با رعایت ضوابط خاص به‌صورت 4 طبقه روی پیلوت برای اماکن مسکونی، و بیشتر از این برای اماکن تجاری در متراژواحدهای مختلف صادر می‌شود. در سالهای پایانی دهۀ 1380 ش، بخشی از محلۀ افسریه از سوی شهرداری تهران جزو بافت فرسوده اعلام شد و شهرداری منطقه برای تخریب و نوسازی خانه‌های موجود در این بافت فرسوده تسهیلات ویژه‌ای مانند تسریع در کار صدور پروانۀ ساخت و پرداخت وام با بهرۀ اندک اعطا می‌کند. 
از امکانات موجود در محلۀ افسریه می‌توان به اماکن فرهنگی، مذهبی، ورزشی، آموزشی و تفریحی همچون 3 کتابخانه، 4 کتاب‌فروشی، دو خانۀ فرهنگ، دو فرهنگ‌سرا، یک سرای محله و یک خانۀ سلامت، 9 مسجد، 6 حسینیه، دو تکیه، 6 مجموعۀ ورزشی، 3 سالن ورزشی و زمین فوتبال با چمن مصنوعی، 15 آموزشگاه، 4 پیش‌دبستانی، 7 دبستان، 3 مدرسۀ راهنمایی، 6 دبیرستان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، و 6 بوستان؛ مراکز خدمات عمومی مانند 18 بانک و یک پارکینگ عمومی؛ مراکز درمانی مانند 16 داروخانه، 7 درمانگاه، خانۀ بهداشت و ساختمان پزشکان؛ مراکز مربوط به امنیت شهر مانند 12 پایگاه بسیج و یک کلانتری؛ و امکانات دیگری مانند خانۀ سالمندان، دفتر خدمات الکترونیک شهر، پلیس +10، دفتر شورایاری، پمپ بنزین، و میدان میوه و تره‌بار اشاره کرد (سلیمانی). 
نقاط ضعف و کمبودهای محلۀ افسریه را می‌توان چنین برشمرد: کمبود سرانۀ فضای سبز، کمبود تسهیلات خدمات شهری، فشردگی بافت مسکونی، کمبود فضای باز خصوصی و عمومی، نبود میدان میوه و تره‌بار به اندازۀ نیاز، آمدوشد چشمگیر فروشندگان دوره‌گرد میوه و سبزی در خیابانها و ایجاد آلودگی صوتی، ترافیک سنگین در خیابانها به‌ویژه در روزهای تعطیل و روزهای پایانی سال به‌دلیل موقعیت تجاری خیابان 20متری افسریه، وجود سد معبر در سطح محله، و کمبود فضاهای مناسب گذران اوقات فراغت برای جوانان به‌ویژه زنان. 
راههای اصلی دسترسی به محلۀ افسریه از سمت شمال از طریق خیابان شهید رحیمی، از سمت شرق از طریق خیابان 35متری اردیبهشت و خیابان 20متری افسریه، و از سمت غرب از طریق بزرگراه بسیج (افسریه) امکان‌پذیر است. خیابانهای اصلی و مهم محلۀ افسریه اینها ست: 35متری اردیبهشت، خیابان شهید رحیمی، 20متری افسریه، 15متری اول، دوم و سوم (شهید سویزی)، و خیابان 13 (شهید هاشمی). 

مآخذ

سلیمانی، محسن، تحقیقات میدانی؛ نقشۀ تهران. 

محسن سلیمانی