یافته‌ای بسیار مهم در اسلام‌پژوهی؛ سنگ‌نوشته حنظله بن ابی عامر / آرش جمشید‌پور كشف آثار باستان‌شناسی همیشه اهمیت بسیار بالایی در تحلیل‌های تاریخی داشته است. این آثار از مهم‌ترین قرائن تشخیص صحت یك رویداد، یك شخصیت یا یك واقعه تاریخی است. حالا در سرزمین حجاز سنگ‌نوشته‌ای پیدا شده كه به احتمال زیاد نوشته حنظله بن ابی عامر یكی از صحابه رسول خدا است. محققان تاریخی و باستان‌شناسان احتمال داده‌اند كه این سنگ‌نوشته مربوط به دوران پیش از هجرت پیامبر اكرم (ص) به مدینه است. 1403/4/3 ۰۹:۱۸
نقش‌مایه‌ی درخت زندگی در باور و هنر ایرانی / الهام کیانپور درخت همواره در فرهنگ‌های مختلف به عنوان یکی از نمادها، مورد توجه و ستایش قرار گرفته است. آثار این تقدیس و احترام را حتی امروزه می‌توان در میان مردم دید. در باور انسان، درختان به علت ریشه داشتن در خاک و متصل بودن به زمین، با رشد به سوی بالا و حرکت به سمت آسمان (همان عالم دیگر) ارتباط خود را با خدایان حفظ کرده‌اند. درخت از جنبه‌ی زندگی‌بخش بودن و باروری نیز مورد تقدیس است. 1403/4/3 ۰۹:۰۷
فاطمه سیاح، مؤسسِ ادبیات تطبیقی در زبان فارسی / امید طبیب‌زاده فاطمه سیّاح (۱۲۸۱-۱۳۲۶) اولین بانوی استاد دانشگاه تهران، و صاحب کرسی نقد ادبی در دانشگاه تهران بود که پس از مرگش این کرسی به‌ناچار و به علت وجود نداشتن جانشین مناسب برچیده شد. 1403/4/3 ۰۸:۵۸
دهخدا در كارش اخلاص داشت / سیدمحمود دعایی مرحوم دكتر سیدجعفر شهیدی كه حدود 50 سال در حیات و مماتِ دهخدا با او همكاری كرد، قائل بود كه دهخدا در كارش اخلاص داشت. آری، اخلاص داشت كه شخصی همچون استاد شهیدی ـ مجتهدِ نجف‌رفته ـ را كه می‌توانست از فقهای طراز اول شود و به قول دهخدا اگر بی‌نظیر نبود، كم‌نظیر بود، جذب كرد و تا پایان كار اینجا نگاه داشت. 1403/3/12 ۰۸:۵۵
پیام جاودانی شاهنامه / محمدامین ریاحی شاهنامه یادگار چهارمین سده هجری، قرن اعتلای فکری و فرهنگی ایران و عصر خردگرایی و آزاداندیشی است. اساس حماسه ملی ایران بر نبرد جاودانی میان نیکی و بدی و نور و ظلمت است. 1403/2/25 ۰۸:۱۲
خلیج فارس در طول تاریخ / محمدجواد مشکور خلیج فارس در حاشیه غربى اقیانوس هند واقع شده و بین شبه‌جزیره عربستان و جنوب شرقى كشور ایران قرار دارد. مساحت این دریا 240هزار كیلومتر مربع است. طول آن قریب هزار كیلومتر و قسمت شمالى و شمال شرقى خلیج فارس را تماماً سواحل ایران پوشانده است. 1403/2/10 ۱۰:۰۷
جلوه‌‌هایی از سفر و مناسک حج در کتابخانۀ ملک به مناسبت روز عرفه و عید قربان در این نوشتار تعدادی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک معرفی می‌شود. 1403/3/29 ۱۲:۵۲
دست‌خط‌هایی از «ایرج افشار» که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود روز، هجدهم اسفند، سیزدهمین سال‌یاد وداع با «ایرج افشار»، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. 1402/12/20 ۱۱:۵۸
«از مهستان تا بهارستان» در بررسی تاریخ مرم‌سالاری در ایران آنچه به وضوح مشخص است اینکه نظام غالب حکومتی در ایران پیش از اسلام، از نوع سلطنت موروثی بوده است. این نوع از حکومت تفاوت‌های عمده‌ای با سیستم حکومت دموکراتیک دارد و بر خلاف نقش مؤثر مردم در نظام‌های سیاسی دموکراتیک، در نظام‌های مونارشی، حاکم تصمیم‌گیرنده نهایی است. با این وجود، در برخی ادوار تاریخ ایران، نشانه‌هایی از وجود برخی از عناصر دموکراسی در ساختارهای حکومتی مشاهده می‌شود. 1402/12/9 ۱۱:۲۸
سازمان آرشیو ملی ایران در نشست کلابهاوسی در خانه «گفتارها»؛ دیدگاه های غلامرضا عزیزی و مجید تفرشی غلامرضا عزیزی: امروز ما از موضوع آرشیو و مارشیو (به تعبیر مرحوم دکتر ابراهیم باستانی پاریزی؛ به معنای گنجی که ماری روی آن خوابیده و دیگران حق استفاده از آن را ندارند) گذشته‌ایم. مجید تفرشی: تبدیل مدل فرهنگ و سیاست‌های فرهنگی کشور به مدل کرۀ شمالی و شوروی سابق، شاید در کوتاه مدت مطلوب برخی باشد، ولی تجربه زیسته نشان داده که این روش در میان‌مدت و بلندمدت جوابگو نیست و علیه منافع ملی است . 1403/3/22 ۱۳:۲۹
کلاسیک‌خوانی در زندگی روزمره ایرانیان در گفت‌وگو با محمد‌حسین دلال رحمانی شعر و ادبیات، اگر نگوییم مهم‌ترین، دست‌کم یکی از اصلی‌ترین ارکان فرهنگ ایرانیان است تا جایی که برخی به اغراق می‌گویند عموم ایرانیان شاعر مسلک‌اند و شعر و شاعری در زندگی روزمره ایشان جریان دارد. 1403/3/19 ۱۱:۱۲
ابهامات نسبت میان هنر و سیاست در این گفت‌وگو دکتر فردوسی مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه نتردام (لس آنجلس)، ضمن توضیح اشکال رابطه هنر و سیاست و هنر و توسعه به دشواری‌های این ارتباط در عرصه جهانی و ملی می‌پردازد. 1403/3/6 ۱۰:۲۷
گزارش تصویری برگزاری آیین گشایش «خانۀ کتاب دِبا» آیین گشایش خانۀ کتاب دِبا (کتاب‌فروشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)، عصر پنج‌شنبه، سیزدهم اردیبهشت با حضور اندیشمندان و پژوهشگران برگزار شد. 1403/2/16 ۰۹:۳۶
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (۲) جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور اکثریت اعضا در روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ برگزار شد. 1403/2/5 ۱۰:۵۸
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (۱) جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور اکثریت اعضا در روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ برگزار شد. 1403/2/5 ۱۰:۴۴