اخبار

این گونه نگاه به وطن را در شعر ادیب‌الممالک، ادیب پیشاوری و چند شاعر دیگر نیز با اندک تفاوت‌هایی می‌توان دید. به نظرم می‌‌رسد که آخرین شاعر بزرگی که در عصر ما هنوز بازمانده چنین برداشتی از مفهوم وطن بود، شهریار بود که در یک گفتگوی خصوصی با نویسنده این یادداشت، حضرت رسول(ص) را نیز ایرانی و اهل این وطن می‌دانست.۱

یکی دیگر از رجال سیاست، که به هر حال نقش مؤثری در گسترش فکر آزادی داشته، میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله است. وی از کسانی بوده که برای اصلاح و تجدد، معتقد به جلب مهاجر اروپایی بوده و عقیده احداث راه‌آهن را با شدت هرچه تمام‌تر تعقیب می‌کرده و حتی آن را مقدم بر قانون و حکومت دمکراسی می‌دانسته.

جنبش مشروطیت تأثیر بسیاری در جنبه‌های مختلف زندگی ایرانیان گذاشت که کمابیش در ادبیات آن عصر بازتاب یافته است. استاد شفیعی کدکنی در کتاب بسیار مهم «باچراغ و آینه» که الحق فراتر از صرف تاریخ ادبیات معاصر ایران است، با تیزبینی خاص خویش به این موضوع پرداخته‌اند و با چراغ دانش و تجربه خویش، به ژرف‌اندیشی در آینه ادبیات آن روزگار همت گماشته‌اند.

[ادیب] بیشتر از قوافی داخلی استفاده کرده و این امر بر موسیقی شعر او، در قیاس با اقران و معاصرانش، افزوده است. در بیشتر قصاید و غزلهای خوب او، هماهنگی صوری اجزای مصراع و بیت به صورت قافیه‏های میانی، همه جا دیده می‏شود: هم عراقی هم حجازی، هم حقیقی هم مجازی‏ر هم صفایم هم کدورت، هم لبابم هم لبیبـم‏

عبدالجواد ادیب نیشابوری (۱۲۸۱ـ ۱۳۴۴ق)، شاعر، محقق، مدرس و ادیب بنام دوره مشروطیت (معروف به ادیب اول) در سال ۱۲۹۷ق به مشهد رفت و با وجود ضعف شدید بینایی درس خواند و تا هنگام مرگ (۱۳۰۶ش)، یعنی حدود چهل سال به تدریس پرداخت و ادبا و فضلای بسیاری را پرورد که از آن جمله‌اند: ملک‌الشعرا بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، مشکات طبسی، ادیب طوسی، محمد پروین گنابادی، مدرس رضوی و محمدتقی ادیب نیشابوری (ادیب ثانی). آنچه در پی می‌آید، بخشهایی از مقدمه استاد یگانه آقای دکتر شفیعى است که سالها پیش بر کتاب «زندگی و اشعار ادیب نیشابوری» نگاشته‌اند و اکنون به مناسبت آنکه در آستانه صدودهمین سالگرد جنبش مشروطیت قرار داریم، به مرور آن می‌پردازیم.