اخبار

عبدالرضا مدرس‌زاده، نویسنده، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد کاشان که به تازگی کتاب‌ «آویزه‌های بیهقی» به قلم او از طرف انتشارات زوار منتشر شده است، گفت: کتاب تاریخ بیهقی، کتابی است که هم ارزش تاریخی و هم ارزش ادبی دارد؛ یعنی آن را هم به عنوان یک منبع تاریخی می‌توان خواند و هم به عنوان اثری که دارای ارزش‌های ادبی و هنری است، قابل استفاده است.

دربارۀ تاریخ بیهقی، تألیف ابوالفضل بیهقی (د470ق) نوشته اند که آن در اصل کتابی بوده در سی مجلد در تاریخ آل سبکتکین شامل سه بخش: «تاریخ ناصری»، «تاریخ یمینی» یا «مقامات محمودی» و «تاریخ مسعودی». ولی از آن سی مجلد، چهار مجلد نخستین که شامل بخش های یکم و دوم بوده، و مجلداتیازدهم تا سی ام که دنبالۀ بخش سوم بوده از دست رفته و تنها مجلدات پنجم تا دهم شامل رویدادهای پادشاهی مسعود تا سال 432ق، یعنی یک سال مانده به پایان پادشاهی مسعود، در دست است و متن همین بخش موجود نیز بریده آغاز می گردد.

تاریخ بیهقی عموماً به مثابۀ یک اثر صرفاً ادبی مورد خوانش قرار گرفته و این نوع خوانش به نادیده گرفته شدن بخشی از ارزش های آن انجامیده است. در این پژوهش، نمود مسائل مرتبط با جنگ و نظامی گری در تاریخ بیهقی مورد بررسی قرار گرفته است. مدعای اصلی نگارندگان در پژوهش حاضر این است که کتاب تاریخ بیهقی آیینۀ تمام-نمای جنگ و نظامی گری در دورۀ غزنوی است و ابوالفضل بیهقی یک تاریخ نویس صِرف نبوده؛ بلکه آگاهی کاملی از علم نظامی گری داشته است.

تاریخ بیهقی از آثار ماندگاری است که توانسته در برابر زمان ها تاب آورد و خود را به ما برساند، اما با وجود سیلان این نثر، تا کنون قلم های ما نتوانسته به گونه ای شایسته به توصیف و تبیین و تدقیق نثر بیهقی بپردازد.

در فرهنگ معین، ذیل کلمه دبیر نوشته شده: نویسنده، منشی، کاتب، درس خوانده و با سواد. ضمناً این کلمه از پهلوی گرفته شده و دبیری و نویسندگی و کتابت، از مشاغل مهم دیوانی به شمار می آمده و شغلی مستقل بوده است. به طبع برای آن آداب و فنونی در نظر گرفته می شده و هر کسی که به این شغل رو می آورده، باید تمام این فنون را فرا می گرفته و سال ها در این امر تجربه کسب می کرده.

با مطالعه تاریخ بیهقی، روابط تیره چهره های طراز اول غزنویان و فضای غیرشفاف حاکم بر دربار مسعود غزنوی بخوبی مشهود است. بی اعتمادی، فریبکاری، تظاهر و دروغ ویژگی تقریباً مشترک بین ارکان حکومت سلطان مسعود است.

تاریخ بلعمی (از تاریخ های عمومی عالم) و تاریخ بیهقی (از تاریخ های خصوصی دورة غزنویان) از شاه کارهای تاریخی و ادبی ایران زمین به شمار می روند. به رغم پژوهش های فراوانی که دربارۀ آن ها انجام شده، از دید تطبیقی و از ابعاد مختلف تاریخی و ادبی، نظیر سبک و اسلوب تاریخ پردازی، اصول روایت، و زبان، تا کنون کم تر بدان ها توجه شده است.

این مقاله نتیجه پژوهشی است که بر اساس نظریه «زمان در روایت» به شیوه استقرایی به بررسی زمان در تاریخ بیهقی پرداخته است. منظور اصلی نظریه «زمان در روایت» بحث در زمانبدی روایت است این مقاله بر اساس نظریه ژرار ژنت به آن می پردازد، که در سه محور نظم، تداوم و بسامد شکل می گیرد.

با مطالعه تاریخ بیهقی، روابط تیره چهره های طراز اول غزنویان و فضای غیرشفاف حاکم بر دربار مسعود غزنوی بخوبی مشهود است. بی اعتمادی، فریبکاری، تظاهر و دروغ ویژگی تقریباً مشترک بین ارکان حکومت سلطان مسعود است.

ابوعلی حسن بن محمد بن عباس میکالی معروف به حسنک، به جرم اینکه هنگام بازگشت از سفر حج از خلیفۀ فاطمی هدایایی دریافت کرده بود، در صفر سال 422 در میدان شهر بلخ، به دار آویخته شد. اما از گزارش بیهقی برمی آید که هواداری حسنک از پادشاهی محمد و کینۀ شخصی ابوسهل زوزنی موجبات قتل او را فراهم آورد و گرفتن هدایا، آن هم پس از هشت سال که از تاریخ آن می گذشت، بهانه ای بیش نبوده است.