اخبار

تاریخ‏نگاری رنسانس، همانند سایر وجوه این نهضت فرهنگی و ادبی، در پی احیای فرهنگ و تمدن یونان و روم باستان بود. از زمان جنگ‌های ایران و یونان، بربرخواندن غیریونانی‌ها متوجه ایرانی‌ها شد و در هویت‏سازی تاریخی آنها، به ابداع مفهوم «دیگری» انجامید. این در حالی است که تفکر فلسفی یونانی‌ها، ایرانی‌ها را صاحبان خِرد و حکمت دانسته و شیوﮤ حکومت‏داری آنها را ستوده بود.

موضوعات مطرح شده در این مقاله عبارتند از: تاریخ اختراع کاغذ و انتقال دانش آن به اروپا؛ آشنایی مسلمانان با صنعت چاپ و استفاده حاکمان اسلامی در مغرب اسلامی از آن در قرن ششم هجری / دوازده میلادی؛ چاپخانه ها و چاپخانه دارهای اروپایی عصر رنسانس؛ عوامل سیاسی – اجتماعی در چاپ متون عربی و نام و نشان برخی از آنها و سیر تحولات در چاپ در اروپای سده های 15 تا 18 میلادی؛ نقش کشیش ها و مبلغان مسیحی در چاپ کتاب هایی به زبان عربی؛ تأثیر و نقش فرهنگ و تمدن اسلامی در پیشرفت دانش در اروپا.

آزادی مذهبی در غرب به ارزشی نمادین بدل شده است. این آزادی در قانون‌های اساسی جای گرفته و سیاست‌مداران و متفکرانی از تمام طیف‌های سیاسی از آن دفاع می‌کنند و برای بسیاری ارزشی مطلق و ورای چون‌وچراست. اما دربارۀ چگونگی و چرایی پیدایش آن سوءتعابیرِ بسیار باقی است.

خصومت ایلخانان با مملوکان مصر و دشمنی دیرین ملل مسیحی با مسلمین مصر و شام از علل ارتباط دربار ایلخانان با دستگاه پاپ و دربارهای اروپا محسوب می شود. اروپایی ها با ابزار دین و به جهت تبلیغ دین مسیحیت وارد شرق شدند و اطلاعات مردم شناسی و نظامی بدست آوردند.

در قرون وسطا تعداد زیادی از اسلاوها و مجارها از اعماق اوراسیا به اروپای مرکزی و شرقی مهاجرت کردند، مسیحی شدند، جوامعی مانند لهستان و بلغارستان را تشکیل دادند و درون نظام حکومتیِ اروپا جاگیر شدند. اما امروزه صدها هزار مسلمان امنیت اجتماعیِ شکنندۀ اروپا را تهدید می‌کنند؛ چون تمایلی به مسیحی‌شدن ندارند و به آرامی وارد آن دسته از کشورهای اروپایی می‌شوند که دچار رکود اقتصادی هستند. اکنون اروپا باید راه‌های دیگری برای متحدکردنِ فعالانۀ جهان اسلام با خود بیابد.

تلاش برخى از مورخان اروپايى بر اين بوده است كه تاريخ علوم بشرى را به دو دوره عصر يونانى و نهضت اروپايى (رنسانس) محدود سازند; اما همان گونه كه نمى توان يونانيان را پايه گذاران علوم بشرى دانست ـ چرا كه آنان نيز در دست يابى به مبانى علوم و تمدن , مرهون تمدن هاى كهن تر از خويش, به ويژه تمدن هاى بين النهرين و سواحل شرقى مديترانه بودند ـ نهضت علمى اروپا در دوره رنسانس را هم نمى توان حركتى منفرد برخاسته از جامعه قرون وسطايى اروپا برشمرد. از اين رو, غربيان رويكرد اروپا به علم و دانش را در عصر رنسانس, ناشى از بازگشت آنان به علوم يونانى دانسته اند و بدين ترتيب, خود را وارثان علم و دانش يونان تلقى كرده اند.

چه می‌شد اگر خشایارشا جنگ را به یونانیان نمی‌باخت؟ چه می‌شد اگر ژاپنی‌ها به پرل هاربر حمله نمی‌کردند؟ یا اگر کندی ترور نمی‌شد؟ گروهی از مورخان معتقدند تاریخ را نقاط عطف می‌سازند و تلاش برای پاسخ به سؤال «چه می‌شد اگر این نقاط عطف طور دیگری پیش می‌رفتند؟» به فهم عمیق‌تر رویدادهای تاریخی کمک می‌کند.