اخبار

مراسم بزرگداشت رودکی با عنوان «شب رودکی» از سوی مجلۀ بخارا و با همکاری بنیاد موقوفات افشار، مؤسسۀ فرهنگی اکو، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی و گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار، برگزار می‌شود.

سعید نفیسی، یکی از ماندگارترین محققان در تاریخ پژوهشهای ادبی ایران است. او مردی پرکار بود و در وادیهای مختلفی قلم زد و در بسیاری از آنها پیشرو یا یکی از پیشروان بود. نگاه نفیسی به تحقیقهای خود، نگاهی ابزاری و تازه بود. او به دنبال جاودانگی از راه کار پژوهش و پی افکندن کاخهایی که از باد و باران گزند نمی یابند نبود، بلکه کارهای خود را پایه هایی می دید برای آیندگانی که باید آنها را زیر پا گذارده، بالا بروند. از همین جهت او زیاد می نوشت و تصحیح می کرد، با اینکه می دانست که«در بسیار،‌ بد بسیار خیزد». هدف او گسترش فرهنگ، حفظ متون و فراهم آوردن کتاب برای مطالعات نسلهای بعدی بود و این نکته ای است که بسیاری در هنگام بررسی آثار او از نظر دور داشته اند.

در این مقاله ابتدا در مقدمه به پیشگامی و تقدم فضل رودکی در عرصه شعر و ادب فارسی و ذکر نام او در تذکره ها و تواریخ و نیز در شعر شاعران پس از خود اشاره می شود. سپس از بازتاب ذهن و زبان رودکی و اندیشه و شعر او بر شاعران دیگر و تشابهات فکری و شعری آنان سخن می رود و به ویژه تاثیرپذیری های ناصر خسرو قبادیانی از رودکی سمرقندی و اشتراکات و مشابهت های این دو در عرصه تفکر و سخن سرایی که بسیاری از آن یاد کرده اند، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

امیر نصر بن احمد بن اسماعیل سامانی (حکومت: 301 – 331)، در یکی از مجالس بزم خود، پس از شنیدن خبر غلبۀ ابوجعفر بن احمد بن محمد بن خلف صفاری، حاکم سیستان، بر ماکان بن کاکی، به رسم آن دوره، جام خود را بر می گیرد و بزرگان مجلس را صلا می دهد که پیروزی ابوجعفر را با نوشیدن مِی درود گویند. رودکی هم قصیده ای در نود و چهار بیت می سراید و برای آن امیر می فرستد و ده هزار دینار صله می گیرد. بیست و دو بیت تشبیب این قصیده، که به «مادر می» معروف شده، دربارۀ شراب، سیزده بیت پس از آن وصف مجلس بزم و ابیات دیگر آن مدح امیرابوجعفر است.

بی روی تو خورشید جهان سوز مباد هم بی تو چراغ عالم افروز مباد با وصل تو چو من بدآموز مباد روزی که ترا نبینم آن روز مباد این دو بیتی که خواندم و آن را به اصطلاح شعرا «رباعی» می گویند منسوب به استاد رودکی است. در متن خود رباعی هم دلایل و شواهدی هست از قبیل مقفی بودن مصراع سوم که تا حدی صحت انتساب آن را به رودکی یا یکی از گویندگان قدیم دیگر تأیید می کند. موضوع سخنرانی من رودکی و اختراع همین نوع شعرست که مخصوص زبان فارسی است و عرب ها هم آنرا نداشته و از ما گرفته اند و معروفست که رودکی مخترع این نوع شعر بود.