اخبار

دکتر مجید تفرشی تاریخ نگار، سند پژوه و پژوهشگر، سالها است که مقیم لندن است و در زمینه اسناد تاریخ معاصر ایران در آرشیو ملی بریتانیا (The National Archives) مشغول تحقیق است. او هم اکنون 53 سال دارد و نخستین کتابش را در 19 سالگی، با عنوان «مقدمات مشروطیت» منتشر کرد. از دیگر آثار او می توان به خاطرات دوران سپری شده، گزارشهای محرمانه شهربانی، زندگی، خاطرات و اسناد شیخ احمد بهار، صدای پای دگرگونی، خاطرات دوران سپری شده و چهل سال در صحنه اشاره کرد.

کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی» اثر حکمت‌الله ملاصالحی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و استاد مدعو دانشگاه آتن، چندی است که وارد بازار کتاب شده است؛ ایشان متخصص حوزة نوظهور «فلسفۀ باستان‌شناسی» بوده که در این کتاب با چنین دیدگاهی به سراغ تاریخ و باستان‌شناسی رفته‌ است که رویکردی بدیع در این زمینه به شمار می‌رود.

دکتر منصوره اتحادیه(نظام مافی) استاد دانشگاه است و زنی خستگی ناپذیر در نشر تاریخ ایران. از آثار او میتوان به آمار دارالخلافه تهران، اسنادی از تاریخ اجتماعی تهران، سیاق عشیرت در عصر قاجاریه، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، مجموعه مقالاتی درباره تهران، فاتحان خارجی، مقاومت داخلی و تصویر پایان جهان و ترجمه آثاری چون سفرنامه آگوست بن تان، جنگ هرات و ... اشاره کرد.

اصرار سخت پساامروزین‌گرایان این است «که آن گذشته که زمانی بالفعل بود، تنها از طریق متنها در ‌دسترس و بنا بر این چیزی خواندنی است.» معلوم نیست منظور از «متنها» کتاب تاریخ است، یعنی مطالب منابع ثانوی، یا مطالب منابع اولیه مانند نامه‌ها، بایگانی‌ها و اوراق دولتی یا هر دو! پس بدین دلیل، اگرچه پساامروزین‌گرایان وجود عینی چیزها را در گذشته انکار نمی‌کنند، اما این حقیقت که آنها وجود داشته و یا اتفاق افتاده‌اند، «در کمترین حد به شما نمی‌گوید چگونه آنها را با بازنمایی تاریخی، راستین و یا عینی سازید، بلکه از آنجا که عینیت و حقیقت به هیچ رو از صرف وجود یک عین خارجی تحقیق از عهد باستان نشأت نمی‌گیرد، این ویژگی‌های شناخت تنها می‌تواند منبعث از ساز و کارهای داخلی و انسجام روشهای تبیینی مورد استفاده برای آنها باشد.»

مانسلو تأکید دارد «که اگرچه تاریخ نمی‌تواند بیش از این به مفاهیم مناقشه‌ناپذیر حقیقت، عینیت و بوده‌‌بنیاد‌‌گرایی وابسته‌باشد، اما می‌تواند از موضوعات جدید و چالش‌انگیزتر در این باره سخن گوید که چگونه می‌توانیم شناختی از گذشته به دست آوریم». در عمل، این به چه معناست؟

از نظر جیمسون تصاویر، تبلیغات و متنهایی که به شیوه الکترونیک تولید می‌شوند و عوام را مورد بمباران بی‌وقفه قرار می‌دهند، از محتوای عمیق خالی‌اند. در عوض، تحت فشار بی‌وقفه سرمایه‌داری مصرف‌گرا، برنامه‌های تلویزیون باید ۲۴ساعته تولید شود، مطبوعات (هم عوام‌پسند و هم نخبه‌پسند) باید همه‌روزه چیزی بیرون بدهند و لازم است تبلیغاتْ تصاویر نو، جذاب و شعارهایی بیابند تا با انقضای عمر مفید‌شان جایگزینی داشته باشند.

«جنبش‌های» تاریخی با کسب قدرت، حوزه‌هایی هرچه دورتر را در خود ادغام می‌نمایند. مورد اخیر، مورد انسان‌گرایی عصر نوزایی است که تأثیر خود را در ورای هنرها تا فلسفه، اندیشه سیاسی، دین، دیدگاه‌های اجتماعی و فعالیت اقتصادی گستراند. خلاصه تأثیر انسان‌گرایی عصر نوزایی به مثابه جنبش فرهنگی و یا عقلی را می‌توان عاملی تفکیک‌ناپذیر در شکل‌گیری آن ویژگی‌های بزرگتری دانست

ادبیات و تاریخ دو شاخه از علوم انسانی هستند که رابطه تنگاتنگی با یکدیگر داشته و دارند. چنان که ادبیات فارسی در بستر تاریخ شکل گرفته و تطور یافته، تاریخ ایران نیز در آینه ادبیات و شاخه ها و گرایش های مختلف آن منعکس گردیده است. بن مایه های اصلی ادیبان در حوزه های شعر، نثر، طنز و صنایع و بدایع ادبی غالباً در تاریخ و حوادث و رویدادهای تاریخی یافت می شد.

تاریخ‌باوری جدید، رویکردی در نقد ادبی است که ریشه‌های آن عمیقاً در نظریه فرو رفته است. بدین‌ترتیب این رویکرد اگرچه در نقد ادبی کارکرد خود را نشان داده است، تنها ادبیات و اثر ادبی را هدف بررسی خود قرار نمی‌دهد و تاریخ را نه تنها وسیله‌ای برای واکاوی اثر ادبی می‌داند، بلکه خود آثار تاریخی را نیز در قیاسی متقابل واکاوی می‌کند.

با ظهور اسلام در جزیرةالعرب، ساختار فرهنگی قوم عرب دستخوش تحول جدی و اساسی شد. ذوق معرفت جویی، حس کنجکاوی و تشویق و توصیه های قرآن کریم و پیامبر اسلام برای دانش اندوزی، بستر مناسبی را برای رشد و شکوفایی دانش های گوناگون در میان عرب ها فراهم ساخت.