خورشید خوشنویسی / دکتر محمدعلی سلطانی - بخش هشتم

1394/10/27 ۰۸:۴۶

ـ تحفه‌الاحرار جامی‏: به قلم کتابت عالی با رقم و تاریخ: «کتبه العبد الراجی رحمه‌الله الغنی، عماد الحسنی، بدارالامان الاصفهان، فی شهور سنه ۱۰۱۶ الهجریه» در کتابخانه کاخ گلستان، تهران. ۲ـ گلشن راز شبستری، به قلم کتابت خفی عالی، با رقم و تاریخ: «بزیور اتمام رسید این نسخه شریف به تاریخ نوزدهم شهر رمضان المبارک، کتبه العبد المذنب عماد الحسنی، غفر ذنوبه‌ و ستر عیوبه‌» در همان کتابخانه.

آثار بر جای مانده میرعماد

الف) کتابها

۱ـ تحفه‌الاحرار جامی‏: به قلم کتابت عالی با رقم و تاریخ: «کتبه العبد الراجی رحمه‌الله الغنی، عماد الحسنی، بدارالامان الاصفهان، فی شهور سنه ۱۰۱۶ الهجریه» در کتابخانه کاخ گلستان، تهران.

۲ـ گلشن راز شبستری، به قلم کتابت خفی عالی، با رقم و تاریخ: «بزیور اتمام رسید این نسخه شریف به تاریخ نوزدهم شهر رمضان المبارک، کتبه العبد المذنب عماد الحسنی، غفر ذنوبه‌ و ستر عیوبه‌» در همان کتابخانه.

۳ـ دیوان حافظ شیرازی، به قلم کتابت عالی، با تاریخ و رقم «تمت الکتاب بعون الملک الوهاب، فی سنه ثلاث و الف الهجریه النبوه، فقیر عماد الحسنی» در همان کتابخانه.‏

۴ـ گلستان سعدی، به قلم کتابت ممتاز که چنین تمام می‌شود: «نقل کرده شده این نسخه شریف، از خط مصنّف عفا الله تعالی عنه، کتبه العبد المذنب الفقیر الحقیر الراجی، عماد الحسنی غفرالله ذنوب و ستر عیوبه، فی اواخر شهر ربیع‌الثانی سنه ثلاث و عشرین و الف من الهجره النبویه» در همان کتابخانه.‏

۵ـ گلستان سعدی‏ و در حاشیه آن بوستان سعدی، به قلم کتابت و کتابت خفی عالی، با رقم و تاریخ: «تمت بعون الله و توفیقه، و الحمدلله رب ‌العالمین و صلی الله علی خیر خلقه محمد و آله اجمعین،‌ کتبه العبد المذنب المحتاج الی رحمه الله و غفرانه، عماد الملک الحسنی، غفرالله و لمن قرأ و نظر فیه، فی عشر اوسط من شهر الصفر ختم بالخیر و الظفر، بدارالسلطنه قزوین، سنه ۹۹۸» در همان کتابخانه.‏

۶- تکمله النفحات عبدالغفور لاری‏ «ضمیمه نفحات‌الانس جامی به خط ضیاءالدین قزوینی مذکور و حواشی بسیار بر نفحات‌الانس و فهرست اعلام نفحات به قلم کتابت خفی عالی، با رقمها و تاریخ‌های: «تمت الحاشیه الشریفه اللطیفه بعون الله تعالی، عزّوجل فی تاریخ ۲۰ شهر صفر سنه ۹۹۲، علی ید عبد الضعیف المحتاج الی رحمه الغنی، عماد بن ابراهیم الحسنی، عفی عنهما» و «تمت الرساله فی ۴ شهر ذی الحجه سنه اثنی و تسعین و تسعمئه من هجره النبویه علی ید عبد الضعیف عماد الحسنی، عفی عنه» در همان کتابخانه.‏

۷ـ نسخه دیگر بوستان سعدی، به قلم کتابت خفی ممتاز، با رقم: «کتبه العبد المذنب، عماد الحسنی القزوینی غفرالله ذنوبه، حسب الامر بندگان نوّاب مستطاب قبله‌گاهی اعتمادخان سمت اتمام یافت» در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تهران.‏

۸ـ نسخه دیگر بوستان سعدی، به قلم کتابت خفی ممتاز، با رقم و تاریخ: «تمت الکتاب بعون الملک و الوهاب، العبد الفقیر المذنب عماد الحسنی، غفر له ذنوبه و ستر عیوبه، فی تاریخ شهر ربیع‌الاول سنه ۱۰۱۲ هجری» در مجموعه دولتی افغانستان، کابل.‏

۹ـ مثنوی گوی و چوگان عارفی، به قلم کتابت خفی عالی، با رقم: «کاتبه و راقمه العبد، میرعماد حسنی قزوینی» در همان مجموعه.‏

۱۰ـ تحفه‌الملوک، به قلم دو دانگ ممتاز، با رقم: «عماد الحسنی» و تاریخ: «سنه ۱۰۱۹» در کتابخانه سرکاری رامپور، هند

۱۱ـ الاسماءالحسنی، به قلم دو دانگ ‏و غبار ممتاز، با رقم: «عماد الحسنی» و تاریخ:‌ «سنه ۱۰۱۹» در کتابخانه رامپور، هند.‏

۱۲ـ الاسماءالحسنی، به قلم دو دانگ و غبار ممتاز، با رقم «عماد الحسنی» و تاریخ: «سنه ۹۸۷» در همان کتابخانه.‏

۱۳ـ سبحه‌الابرار جامی:‏ به قلم کتابت خفی عالی، با رقم: «عماد الحسنی» و تاریخ: «سنه ۹۷۲» در همان کتابخانه.‏

ب) رساله‌ها و جزوه‌ها:

۱- نصایح:‏ به قلم دو دانگ و کتابت جلی عالی، که چنین تمام می‌شود: «کتبه الفقیر المذنب، عماد الحسنی، غفر له، جهت فرزند اعزّ نادرالعصر فریدالدهر محمدتقی جیلی طول عمره نوشته شد. کتبه العبد الاحقر الافقر عماد الحسنی غفرالله ذنوبه و ستر عیوبه فی سنه ۱۰۰۵» در کتابخانه کاخ گلستان،‌ تهران.

۲- مناجات خواجه عبدالله انصاری، به قلم نیم دو دانگ ممتاز،‌ با رقم: «کتبه العبد، عماد الحسنی غفر له)، در همان کتابخانه.

۳- زینه‌الملوک، به قلم نیم دو دانگ ممتاز، با تاریخ و رقم: «تمت الرساله بعون الله فی شهور سنه تسع عشر و الف. کتبه العبد، الفقیر عماد الحسنی، غفر له» در همان کتابخانه.‏

۴- مناجات حضرت علی بن ابی‌طالب، با ترجمه فارسی، به قلم نیم دو دانگ و کتابت خفی ممتاز، با رقم و تاریخ: «شرّف بکتابتها العبد الفقیر الحقیر، عماد الحسنی غفر ذنوبه و ستر عیوبه، فی شهر سنه عشر و الف» در همان کتابخانه.‏

۵- پندنامه جامی‏ به فرزند خود، به قلم کتابت خفی ممتاز، با رقم و تاریخ: «کتبه العبد المذنب الراجی، عماد الحسنی، غفر ذنوبه و ستر عیوبه، فی سنه ثمان و الف» در کتابخانه ملک، تهران.‏

۶- نسخه دیگر مناجات خواجه عبدالله انصاری و اشعاری از قاسمی، به قلم نیم دو دانگ و کتابت خفی ممتاز، با رقم تاریخ: «کتبه العبد المذنب عماد الحسنی غفر له ۱۰۱۰» در مجموعه مرحوم دکتر عبدالله فروهر، تهران.‏

۷- هفت‌بند حسین کاشانی،‏ به قلم نیم دو دانگ ممتاز، با رقم: «کتبه الفقیر الحقیر عماد الحسنی غفر له» در مجموعه آقای جعفری ادیب اصفهانی، تهران.‏

۸- رباعیات خیام،‌‏ به قلم نیم دو دانگ ممتاز، با رقم و تاریخ: «کتبه العبد عماد الحسنی، ۱۰۱۰» در مجموعه مرحوم عالی تورک گلدی، (سفیر اسبق ترکیه در تهران) و بعضی از همین رباعیات در یک مجلد، بدون رقم، در کتابخانه کاخ گلستان، تهران.‏

۹- نسخه دیگر مناجات حضرت علی بن ابی طالب،‌ بدون ترجمه، به قلم دو دانگ ممتاز،‌ با رقم: «شرّف بکتابتها العبد الفقیر الحقیر، عماد الحسنی غفر ذنوبه و ستر عیوبه» در کتابخانه دانشگاه استانبول.‏

ج) مرقعها، مشتمل بر قطعات و مشقها:‏

۱- یک مرقع مشتمل بر تصاویر و از جمله ۶۸ قطعه از خطوط میر، به قلمهای از سه دانگ تا غبار ممتاز و عالی، با رقم و تاریخهایی از جمله: «کتبه الفقیر المذنب عماد الحسنی، غفر له، جهت خدّام حاجی الحرمین خواجه علی شاه، نوشته شد. کتبه الفقیر المذنب عماد الحسنی، ۱۰۱۸» و «کتبه… عماد الحسنی… فی سنه الف و اربع عشر» و «کتبه… عماد الحسنی… فی ۱۰۱۲» در کتابخانه کاخ گلستان.

۲- مرقع‏ مشتمل بر یک صد قطعه، به قلمهای از چهار دانگ تا غبار ممتاز و عالی، با تاریخهای بین سالهای ۱۰۰۷ و ۱۰۲۴ و رقمهایی از جمله: «مشقه العبد عماد الحسنی السیفی، غفر ذنوبه بدارالسلطنه اصفهان ۱۰۲۲» و «الفقیر المذنب عمادالملک الحسنی» و «جهت فرزند نورالدین محمد (لاهیجی) طول عمره نوشته شد، بدارالسلطنه اصفهان» و«الحقیر الفقیر المذنب، عماد الحسنی السیفی، غفرالله ذنوبه و ستر عیوبه، فی سنه ۱۰۲۴»۱ ‏

۳- مرقع‏ مشتمل بر ۲۵ قطعه، به قلم شش دانگ تا کتابت خفی ممتاز، با رقمهایی از جمله: «جهت فرزند میرزا محسن حفظه ‌الله تعالی نوشته شد، الفقیر میرعماد» و «کتبه المذنب عماد الحسنی» در کتابخانه ملی پاریس٫‏

۴- مرقع‏ مشتمل بر ۳۱ قطعه،‌ به قلمهای از سه دانگ تا کتابت خفی ممتاز و رقمها و تاریخهایی از جمله: «نقل عن خط قبله الکتاب مولانا میر علی الکاتب علیه ‌الرحمه، کتبه الفقیر الحقیر المذنب، عماد الملک الحسنی السیفی القزوینی، غفر ذنوبه و ستر عیوبه» و «جهت عرفان پناهی مولانا محمود سلمه الله سمت تحریر یافت. الفقیر المذنب عماد الحسنی غفر له،‌ آمین ۱۰۳۱» و «الحقیر المذنب، علی‌ الکاتب السلطانی عبدکم عماد الحسنی» از متروکات ولی‌الدین افندی، در کتابخانه دانشگاه استانبول.‏

۵- مرقع‏ دیگر مشتمل بر ۴۶ قطعه‌، ‌به قلمهای از پنج دانگ تا کتابت خفی ممتاز، با تاریخهایی بین سالهای ۱۰۰۳ و ۱۰۲۴ و رقمهایی از جمله: «کتبه العبد المذنب عماد الحسنی غفر له، بدمشق ‌الشام فی‌ سنه ۱۰۱۳» ایضاً از متروکات ولی الدین، در همان کتابخانه.‏

د) قطعات: ‏

قطعات منفرد یا در ضمن مرقعها با قطعات خطوط خوشنویسان دیگر که شماره قطعات رقم‌‌دار به نام میرعماد آنها به یکصد و شصت می‌رسد. این قطعات به قلمهای از شش دانگ تا غبار ممتاز و عالی با تاریخهایی بین سالهای ۹۷۲ (یعنی تاریخی که میرعماد فقط در حدود یازده سال داشته است) و ۱۰۲۴ (سال قتل او) است.

رقم غالب مستمر وی «عماد الحسنی» است؛ ولی به تفاریق به طرز ذیل نیز رقم کرده است، عماد، میرعماد، میرعماد حسنی، میرعماد الحسنی، میرعماد حسنی قزوینی، عمادالملک الحسنی، عمادالملک القزوینی، عمادالملک الحسنی السیفی، عمادالملک الحسنی السیفی القزوینی، عماد الحسنی قزوینی.

قطعات مذکور در کتابخانه‌های عمومی و خصوصی و جزو مجموعه‌های شخصی زیر است: کتابخانه کاخ گلستان ایران، کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ملی ملک، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مجموعه مرحوم ابوالقاسم پناهی، مجموعه مرحوم امیر الکتاب ملک الکلامی، مجموعه آقای مهندس مزدا، مجموعه آقای عبدالرسولی، مجموعه آقای بیات، مجموعه آقای حاج حسین نخجوانی، مجموعه آقای مهدوی، مجموعه آقای کریم‌زاده، کتابخانه آستان رضوی، موزه کابل، موزه باستان‌شناسی دهلی، کتابخانه دانشگاه استانبول، موزه آثار اسلامی و ترک استانبول، کتابخانه خزینه اوقاف استانبول، کتابخانه عمومی لنینگراد، کتابخانه ملی پاریس و بعضی از مجموعه‌های خصوصی دیگر.

پی‌نوشت:

۱- شادروان دکتر بیانی می‌نویسد: (این مرقع عکس خطوط است و نمی‌دانم اصل این قطعات در کجاست.)

منبع: روزنامه اطلاعات