مقالاتی درباره پهلوانی

1394/10/14 ۱۰:۲۷

«پهلوان‌نامه»، با عنوان فرعی مقالاتی درباره پهلوانی، عنوان مجموعه‌مقالاتی است که همان‌طور که از عنوانش هم برمی‌آید، به موضوع پهلوانی در ادبیات، افسانه‌ها، و برخی پهلوانان مربوط است. این کتاب به کوشش کتایون مزداپور و زهرا(نیلوفر) باستی و با همکاری مهران افشاری به‌تازگی در نشر چشمه منتشر شده است.

«پهلوان‌نامه»، با عنوان فرعی مقالاتی درباره پهلوانی، عنوان مجموعه‌مقالاتی است که همان‌طور که از عنوانش هم برمی‌آید، به موضوع پهلوانی در ادبیات، افسانه‌ها، و برخی پهلوانان مربوط است. این کتاب به کوشش کتایون مزداپور و زهرا(نیلوفر) باستی و با همکاری مهران افشاری به‌تازگی در نشر چشمه منتشر شده است. مقالات حاضر در کتاب به موضوعات مختلفی پرداخته‌اند و برخی درباره خاطراتی از پهلوانان کهن یا معاصر ایرانی است و برخی هم به داستان‌های پهلوانی ایرانی مربوط‌اند و همچنین نمونه‌هایی از رساله‌های قدیمی درباره این موضوع هم آمده است. به این‌خاطر مقالات این کتاب غالبا پایی در ادبیات یا تاریخ دارند و به توضیح پیشگفتار کتاب: «آن‌چه ایرانیان امروزه از پهلوانان می‌شناسند، یا به افسانه‌ها مربوط است و یا به تاریخ. یعنی حضور پهلوان یا در افسانه‌های ایرانی نمایان است و یا در تاریخ واقعیت داشته است. در کتاب حاضر، هم به پهلوانان در افسانه‌ها و هم به پهلوانان تاریخ پرداخته شده است و البته این دو با هم در پیوند هستند و چه بسیار پهلوانان واقعی تاریخ که به افسانه‌ها پیوسته‌اند».
اما یکی از رساله‌های قدیمی درباره پهلوانی که در این کتاب آمده، رساله‌ای است که ظاهرا در دوره صفوی و در سده یازدهم یا دوازدهم نوشته شده است و رساله‌ای است در باب تیراندازی و کمانداری. یکی از مقالات کتاب با عنوان «روایتی از داستان پهلوان ایرانی»، به تاریخچه پهلوانی پرداخته و در بخشی از آن می‌خوانیم: «در این خطه از جهان، کهن‌ترین حکایات پهلوانی را در نقوش باستانی بازمی‌یابیم. در این یافته‌های دیرینه‌سال، تصاویر پهلوان با معانی اساطیری و دینی عتیقی در ارتباط و پیوند است که شرح و بیانی زبانی از آنها در دست نیست و جز با حدس و گمانی دور نمی‌توان پنداشت که پهلوان کیهانی با کدامین قدرت موذی و زیانگری در مبارزه و نبرد است و چگونه می‌جنگد تا عالم و آدم را از چنگال آن دشمن کاهنده، و ویرانی وی برهاند. اما نقش نجات‌بخشی و «بوختاری» وی آشکارا هویدا است. رسم شده است که بر مبنای نوشته‌هایی که به خط میخی برجای مانده است و در آنها پهلوان بزرگ در نزد همسایگان ما در بین‌النهرین، گیل‌گمش نام دارد، پهلوان بی‌نام منقوش بر آثار باستانی ایران را هم، چنین بخوانند: گیل‌گمش. اما در هزاره‌ای که به فرهنگ باستانی جیرفت بازمی‌گردد، تصویر پهلوان با شاخصه‌هایی ممتاز ظاهر می‌گردد. در این تصاویر، پهلوانی در کار نبرد با مار/ اژدهای مخوف و یا انسان/عقرب سهمگین یا شیر درنده و ببر و جانور گربه‌سان دیگری بر سنگها نقش بسته است...» برخی از مقالات کتاب هم به ردگیری پهلوانان در ادبیات شفاهی و عامیانه پرداخته‌اند و مقالاتی هم به پوریای ولی و خاطراتی از تختی مربوط است.

منبع: شرق