1394/3/5 ۱۰:۰۳
دکتر غلامعباس توسلی چهره شناخته‌شده جامعه‌شناسی ایران است. با تحلیل زندگی علمی و روشنفکری او می‌توان به زوایای پنهان و بخش بزرگی از سیر و تحول علوم اجتماعی ایران پی برد و این همان بخش تأثیرگذار علوم انسانی است که واقعیات و مسائل جامعه را موضوع و مسئله اصلی خود می‌داند. از زمانی که بزرگانی چون غلامحسین صدیقی و یحیی مهدوی به طرح رویکردهای جدید علوم اجتماعی در ایران پرداختند، ٨٠ سال می‌گذرد. در حوزه استفاده از جامعه‌شناسی، دکتر علی شریعتی چهره‌ای بلامنازع است که با بازتعریف و غنی‌سازی برخی از مفاهیم سنتی و مذهبی و با تحلیل‌های جامعه‌شناختی خاص خود به خلق و گسترش نوعی رویکرد انقلابی و ایدئولوژیک می‌پردازد، چنانکه در فرایند تحولات و انقلاب ملت ایران عکس او در کنار رهبران انقلاب قرار می‌گیرد...
... و با گذشت قریب به چهار دهه از پیروزی انقلاب هنوز درصدر تحلیل‌های روشنفکری و جامعه‌شناسی قرار دارد. دکتر توسلی که همراه نزدیک شریعتی است مسیر دیگری را برگزید و برای خود رسالت دیگری انتخاب کرد و بیشتر به روشی که ریمون آرون در جامعه‌شناسی فرانسه بنیان نهاده بود، نزدیک شد و به آن شیوه که «سی رایت میلز» از بینش جامعه‌شناسی تعریف کرده رسالت جامعه‌شناختی خود را آغاز کرد اما در دام رویکردهای مارکسیستی باقی نماند. توسلی باوجود اینکه در کسوت روشنفکری دوشادوش شریعتی حرکت می‌کند در حوزه سیاست در کنار مهدی بازرگان می‌ایستد و راه‌حل‌های میانه و اصلاح‌طلبانه را بر رویکردهای دیگر ترجیح می‌دهد؛ از این رو او بیش از آنکه یک فعال سیاسی باشد یک معلم و آموزگار جامعه‌شناسی است. او به خوبی تشخیص داد که عمده‌ترین مسئله جامعه ایران مسائل جامعه‌شناختی است و ساختار سنتی از یک‌سو و نشأهای ناقص مدرنیته و دولت‌های رانتی از سوی دیگر این جامعه را بیمار کرده است و برای حل این مشکلات غامض و پیچیده چاره‌ای جز گسترش رویکردها و تحلیل‌های عمیق جامعه‌شناختی وجود ندارد و نیاز به گسترش گفتمان جامعه‌شناسی و تشکیل اجتماع علمی در این خصوص یک ضرورت است و لازمه انجام این کار مهم صبوری، معلمی و پرورش دانشجویان و اندیشمندان بود. باوجود ناملایمات و بی‌مهری‌ها به رشته جامعه‌شناسی، توسلی با وقار تمام ایستاد تا نیاز ایران را به این رشته تأمین کند و به همراه دیگر استادان حین تدریس و ترویج این موضوع به تحلیل مشکلات و آسیب‌های اجتماعی بپردازد و در این فرایند بسیاری از جوانان را درگیر مسئله جامعه‌شناسی ایران کرد. از ویژگی‌های بارز توسلی این بود که با اینکه همواره به‌عنوان یک روشنفکر و فعال سیاسی در جامعه ایران فعالیت می‌کرد هرگز چنین انگیزه‌هایی را در فعالیت‌های دانشگاهی و تدریس عالمانه خود دخالت نداد و اغلب قریب به اتفاق دانشجویانش دارای سلیقه‌های سیاسی دیگری بودند. در همه مقاطع تحصیلی مقام استادی او آن‌چنان بزرگ بود که بیشتر دانشجویان گمان می‌کردند توسلی بویی از سیاست و کسب قدرت نبرده است. استاد در تحلیل نظام اجتماعی ایران و منظومه علمی و آموزشی جامعه به این مسئله مهم پی برد که فقر نظری و عدم وجود دیدگاه‌ها و رویکردهای عمده و متفاوت تئوریک در نگاه به مشکلات جامعه ایران، سطح‌نگری، خودباختگی و ضعف تحلیل را در پی دارد و از این رو خود عمدتا به تدریس و گسترش نظریه‌های جامعه‌شناسی پرداخت. او با تأسیس و مدیریت مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترا در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و آزاد اسلامی سهم عمده و کم‌نظیری از جامعه‌پذیری علمی و آموزش علوم انسانی و اجتماعی در ایران را بر عهده گرفت و سال‌ها ریاست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و مدیریت گروه جامعه‌شناسی آن دانشکده و دانشگاه تربیت مدرس و سرپرستی و ریاست گروه‌های جامعه‌شناسی در ستاد انقلاب فرهنگی و فرهنگستان علوم و دیگر مراکز عمده آموزش عالی را برعهده داشت.
هنگامی که انجمن جامعه‌شناسی ایران تأسیس شد و جمع استادان که اغلب دانشجویان سابق او بودند، وی را به‌عنوان اولین رئیس انجمن علمی جامعه‌شناسی برگزیدند، جامعه‌شناسی ایران به‌نام غلامعباس توسلی سند خورد و بستر اصلی تشکیل اجتماع علمی در علوم اجتماعی ایران به وجود آمد. با اثرگذاری این انجمن در فرایند تحلیل واقعیت‌ها و تحولات جامعه ایران، اراده دکتر توسلی و همکاران وی به موفقیت نزدیک شد. اینک با حضور انبوه جامعه‌شناسان جوان، رویکردهای عالمانه و کارشناسانه به پدیده‌ها و مشکلات پیچیده جامعه ایرانی رقم خورده است و در هریک از رشته‌های جامعه‌شناسی تعداد بسیاری از پژوهشگران جامعه‌شناس مشغول تحقیق هستند. حداقل‌تأثیر تلاش توسلی و دیگر جامعه‌شناسان ایران این بوده است که مسئله جامعه‌شناسی ایران و ضرروت تفاوت نگاه به پدیده‌ها و حل مشکلات مردم در ابعاد مختلف نظام اجتماعی پررنگ شده و ارائه رویکردهای عالمانه جامعه‌شناسان جایگزین کلی‌گویی‌های بدون ضابطه و عامه‌گرایانه غیرجامعه‌شناسان شده است. توسلی از این جهت که با پایداری و به‌صورت متمادی به تدریس جامعه‌شناسی پرداخت و آرا و نظریات خود را در قالب متون اصلی دانشگاه تدریس و منتشر کرد، یکی از معتبرترین مراجع جامعه‌شناسی کشور است. نکوداشت او درواقع تجلیل از جامعه‌شناسی و پایداری در مقام معلمی و آموزگاری در ایران است. از این رو در هشتادمین زادروز او در همایشی در عصر امروز (سه‌‌شنبه) مورخ ٥/٣/١٣٩٤ در خانه اندیشمندان ایران، به پاسداشت مقام استاد خواهیم نشست.
روزنامه شرق
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید