همبستگی با حرکت ملی علیه تحریم‌ها / فرید مرجایی

1392/4/30 ۱۴:۰۸

همبستگی با حرکت ملی علیه تحریم‌ها / فرید مرجایی اخیرا در ایران موج تازه‌ای برای بسیج نهادهای مدنی «ان.‌جی.‌او»‌ها و تشکل‌های مردمی به منظور مقابله با تحریم‌های گسترده علیه کشورمان به راه افتاده است. ابعاد مختلف تحریم‌های شورای امنیت و تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه از طرف آمریکا، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر شئون زندگی اقشار مختلف جامعه تاثیرگذار بوده است. در این راستا آغاز یک حرکت و جنبش نوین مردمی در عرصه بین‌المللی ضرورت پیدا کرده است. خاطرنشان می‌شود که در یک سال گذشته تعدادی از نهادهای مدنی ایرانی خارج از کشور به‌طور خودجوش حول این اهداف فعال شدند. در این نوشتار کوتاه سعی می‌شود که گزارش مختصری از این فعالیت‌ها برای اطلاع هموطنان ارائه شود.

اخیرا در ایران موج تازه‌ای برای بسیج نهادهای مدنی «ان.‌جی.‌او»‌ها و تشکل‌های مردمی به منظور مقابله با تحریم‌های گسترده علیه کشورمان به راه افتاده است. ابعاد مختلف تحریم‌های شورای امنیت و تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه از طرف آمریکا، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر شئون زندگی اقشار مختلف جامعه تاثیرگذار بوده است. در این راستا آغاز یک حرکت و جنبش نوین مردمی در عرصه بین‌المللی ضرورت پیدا کرده است. خاطرنشان می‌شود که در یک سال گذشته تعدادی از نهادهای مدنی ایرانی خارج از کشور به‌طور خودجوش حول این اهداف فعال شدند. در این نوشتار کوتاه سعی می‌شود که گزارش مختصری از این فعالیت‌ها برای اطلاع هموطنان ارائه شود.
 
تنظیم تحریم‌های گسترده، برای دول غربی یک اقدام کور در خلأ نیست، بلکه دارای هدف‌های استراتژیک است. در این چند سال اخیر دولت‌های انگلیس، فرانسه و به‌خصوص آمریکا بر آن بودند که با افزایش فشار تحریم‌ها، کشور ایران و جامعه ایران را در تنگنا قرار داده و با تفرقه‌افکنی به نتایجی برسند. بدین‌گونه که به‌خاطر مشکلات معیشتی برآمده از تحریم، گروه‌ها و تشکل‌های صنفی، نهادها، مردم و دولت با نفاق به نزاع با یکدیگر پرداخته و در حوزه عمومی یکدیگر را مقصر معرفی کنند. این، نوعی استراتژی بحران‌سازی است که تاریخ‌دانان با آن آشنا هستند. آن‌ها بر آن بودند که با ابزار تحریم، آسایش مردم ایران را برای سیاست‌های خودشان گروگان گرفته و درعین‌حال، با تبلیغات وسیع و منظورمند سپری برای استراتژی خود تهیه کنند. «گر خواهی که رد سم اسبت گم کنند، ترکمانا نعل را وارونه زن».

در این راستا، موضع دولت آمریکا این بود که تحریم‌ها عامل مهمی نبوده و اگر مشکلات یا سختی‌هایی برای مردم ایجاد شده، ناشی از سوءمدیریت دولت ایران است. آن‌ها هم خدا را می‌خواستند، هم خرما؛یعنی هم می‌خواهند تحریم گسترده اعمال کنند و از طرف دیگر مسئولیت سختی‌های ناشی از تحریم را نپذیرند و هزینه سیاسی آن را به دولت ایران منتقل کنند.

آقای دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا، در چند کانال تلویزیونی ظاهر و مدعی شده که «تحریم‌ها «هوشمند» هستند و با دقت طراحی شده‌اند. اگر سختی‌هایی هم ایجاد شده، به دلیل سوءمدیریت دولت ایران است.» نکته‌ای که ایشان به بینندگان نمی‌گفت این بود که صدها وکیل در بنگاه‌های حقوقی مختلف به وسیله خزانه‌داری آمریکا استخدام شده‌اند این روند ادامه پیدا کند و شرکت‌ها و بنگاه‌های مختلفی که با ایران معاملات بازرگانی می‌کنند، هر لحظه ممکن است مورد بازرسی حساب‌داران خزانه‌داری آمریکا قرار گیرند.
 
چندین «ان.‌جی.‌او»ی خصوصی به وسیله نومحافظه‌کاران در آمریکا تشکیل شده که دولت‌ها و بنگاه‌های بازرگانی دنیا را زیر نظر دارند؛ برای مثال یکی از این سازمان‌های نومحافظه‌کار از مردم می‌خواهد که به شرکت‌های سوییسی، یونانی و افریقای جنوبی فشار بیاورند با ایران معاملات بازرگانی نکنند یا این اواخر نامه تهدیدآمیزی به یک شرکت کشتیرانی فنلاندی نوشتند. این در حالی است که مشخص نیست چه کسی بودجه این سازمان‌ها را می‌دهد. در وهله اول بخشی از مهاجران خارج از کشور فقط به روایت تبلیغاتی وسیع آمریکا دسترسی داشتند و از این جهت به‌طور ناخودآگاه گفتمان آمریکایی را درباره اهداف و تاثیرات تحریم‌ها درونی می کنند و ناخواسته تسلیم جوسازی‌ها می‌شدند. ولیکن در این میان تعدادی از گروه‌های ایرانی – با سلیقه‌های متنوع سیاسی یا فرهنگی– موضع قاطعانه گرفتند که نمی‌توان نسبت به تحریم‌ها و تاثیرات آن بر جامعه ایران بی‌تفاوت بود و سکوت کرد. نباید آن روایت‌ها و رویکردها را پذیرفت و تسلیم جوسازی‌های کشورهای تحریم‌کننده شد.
 
این نهادهای مدنی در یک فرآیند معنوی به آن رسیده بودند که خصومت پشت تحریم را نمی‌توان در قالب تقدیرات و سرنوشت بپذیرند یا نظاره‌گر آن باشند، بلکه باید به گونه‌ای کنشگر شوند. مسلما کنش و حرکت در هر سطحی، توانمندی را جایگزین ذهنیت می‌کند. بعضی از این گروه‌ها سعی کردند حتی‌الامکان خود را با قوانین تحریم، جزییات و تبعات تحریم‌ها بیشتر آشنا کنند. بسیاری از اقدامات تجارتی تحت نظام تحریم، تخلف و غیرقانونی محسوب می‌شود. در همین رابطه به‌ دلیل نداشتن اطلاعات لازم و کافی چند شهروند ایرانی‌تبار در آمریکا ندانسته برای ارسال وجوهات پول به ایران دادگاهی شدند. در تورنتو کانونی به‌نام «ائتلاف فعالان صلح کانادایی- ایرانی» شکل گرفت؛ آن‌ها در جلساتی به معضل تحریم‌های اعمال‌شده به جامعه ایران پرداختند. اعضای این کانون بعد از تماس مستقیم یا بازدید از ایران، گزارش‌هایی از تاثیر تحریم‌ها به جامعه مهاجران ارائه دادند.
 
در قدم بعدی، گروه «ائتلاف فعالان صلح کانادایی- ایرانی» موفق شدند فیلم حرفه‌ای به زبان انگلیسی تهیه کنند. در این فیلم کوتاه از رییس اوباما پرسیده می‌شود که شما چگونه از پرورش کودکان آمریکایی صحبت کرده، درعین‌حال تحریم‌های بی‌سابقه‌ای را به اقشار مختلف جامعه ایران تحمیل می‌کنید؟ این کلیپ به صورت جرقه‌ای در عرض چند روز ‌هزاران بیننده داشته و در کل، بحث تحریم جایگاهی تازه پیدا کرد و بعد از آن‌که بانک «تورنتو– دومینیون» در کانادا مشکلاتی را برای حساب بانکی بعضی از شهروندان ایرانی ایجاد کرد، این گروه فعالان به اعتراض جمعی علیه این بانک برخاستند. گروه دانشجویان «هوار» در شهر نیویورک نیز برای مقابله با مسئله تحریم به فعالیت‌های موثری تحت عنوان «تحریم: جنگ خاموش» دست زدند. این تشکل مدنی، آکسیون و تئاتر خیابانی را برای چند روز در مقابل ساختمان مرکزی سازمان ملل در نیویورک برگزار کرد.
 
با طرحی از ساناز سهرابی، آن‌ها با پخش‌ هزاران کپسول همراه با نوشته‌های کوتاه، مسئله تاثیر تحریم را بر توزیع و دسترسی به دارو به عرصه نمایش گذاشتند. وقتی یکی از فروشگاه‌های شرکت کامپیوتری «اپل» در آمریکا به بهانه ترس از تخلف قانون تحریم از فروش لپ‌تاپ به یک شهروند فارسی‌زبان ممانعت ورزید، گروه «هوار» در داخل مرکز تجارتی شرکت «اپل» در نیویورک دست به تظاهراتی زد که فیلم آن در فضای اینترنتی در دسترس همگان قرار گرفت. گروه «مادران صلح ایران» با نوشتن نامه‌هایی به بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل و دکتر مارگارت چان، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، درباره خشونت ساختاری برآمده از تحمیل شبکه تحریم‌ها توضیحاتی را گوشزد کردند. در این‌باره، داوطلبان جنبش ضدتحریم در خارج از کشور با ترجمه و انتشار این نامه‌ها مسئله را در حوزه وسیع‌تری مطرح کردند. گروه کسمی (کمپین ضدتحریم و اقدام نظامی علیه ایران) در شهر لندن که با گروه‌های صلح و ضدجنگ همکاری می‌کند، در سخنرانی‌ها، مقالات، رسانه‌ها و برنامه‌های مختلف آموزشی درباره تحریم‌های بی‌سابقه علیه ایران اطلاع‌رسانی کرد.
 
گروه کسمی با نهادهای خیریه در ایران همچون محک، بهنام و انجمن حمایت از قربانیان سلاح‌های شیمیایی به‌طور غیرمستقیم تماس برقرار کرد که درباره احتیاجات مقطعی آنان اطلاع‌رسانی کند. در زمان واقعه زلزله تبریز، بنیاد خیریه رازی در نیویورک در یک کمپین موفق شده بود که مقدار چشمگیری دارو به ایران ارسال کند. نماینده گروه کسمی در نیویورک برای مشورت و اعلام همکاری با بنیاد خیریه رازی درباره مسئله تحریم و محدودیت‌ها تماس برقرار کرد. کمیته دوستی ایرانی ‌– آمریکایی از سال 2004 با برگزاری برنامه‌های سخنرانی و تماس با سازمان‌های صلح و ضدجنگ علیه تحریم‌ها فعالیت داشته است. فعالیت این گروه‌های داوطلبی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و مجازی در شکستن انحصار گفتمانی آمریکا درباره تحریم موثر واقع شد. امسال نیز رییس‌جمهوری اوباما پیام نوروزی‌ای خطاب به مردم ایران صادر کرد. در آن پیام وی شعر زیبایی از حافظ را با ترجمه انگلیسی قرائت کرد. ولی امسال تعداد زیادی از ایرانیان در فضای مجازی، بلاگ‌ها و وب‌سایت‌های مختلف به آن پیام به زبان‌های فارسی و انگلیسی پاسخ دادند.
 
ایرانی‌تبارها نوشتند آقای اوباما، فراموش نکنید حافظ منتقد عصر خود، منتقد قدرت و مخالف دو‌رویی و ریا بود. اگر حافظ امروز در بین ما بود، قطعا از سیاست‌های ظالمانه قدرت‌ها انتقاد می‌کرد. شهروند دیگری نوشت هر سالی که شما با ظرافت پیام نوروزی داده و شعر عرفانی هدیه می‌کنید، حلقه تحریم‌ها تنگ‌تر می‌شود، باید به خود آیید وی نوشت، عاشق شو ار نه روزی/ کار جهان سر‌آید ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی). در این مقطع روزنامه گاردین با انتشار مقاله‌ای درباره تاثیر تحریم‌های گسترده بر کمبود داروهای خاص، سکوت رسانه‌ای غرب را شکست. مدت کوتاهی بعد از انتشار مقاله گاردین، گزارش نهاد تحقیقاتی وودرو ویلسون در دانشگاه پرینستون نیز تایید کرد که تحریم عامل اصلی مشکلات گرانی، ارز و کمبود بعضی مواد است؛ به عبارت دیگر گفتمان غالب درباره تحریم شکسته شد.
 
شایان ذکر است اکثر افراد و تشکل‌های مدنی ایرانی، تمرین و آموزش کلاسیک نداشتد، ولی به دلیل شرایط اضطراری، خود در عمل پی بردند که یک کمپین موثر علیه تحریم با یک تحلیل آکادمیک یا بحث وسیع انتزاعی متفاوت است. یعنی این‌که، محتوای پیام اصلی یک کمپین نمی‌تواند پراکنده، متنوع، متناقض، تردیدآمیز یا مبهم باشد بلکه پیام درباره نفی تحریم باید مشخص، متمرکز بر یک موضوع واحد و با لفظی صریح و مصمم بوده باشد. در ضمن، در پروسه عمل و فرآیند این فعالیت‌ها، نهادهای داوطلبی - مدنی خارج از کشور برای همکاری با نهادهای مختلف در داخل ارتباط و دیالوگی هرچند محدود را آغاز کرده‌اند و امید است که در آینده این ارتباط به‌طور گسترده‌تر تعقیب شود. در یک کمپین نمی‌توان الزاما به همه اهداف رسید، ولی از طرف دیگر بدون شروع یک کمپین نیز پیشرفت و نتیجه‌ای مثبت حاصل نمی‌شود. طبیعی است که هر جامعه‌ای همواره با مشکلات، اختلافات و چالش‌هایی جدی روبه‌رو است، ولی با ایجاد فضایی دموکراتیک و همبستگی ملی می‌توان به مقابله با آن‌ها پرداخت و نه تمسک به عوامل هژمونیک جهانی. اکثر ناظران اذعان دارند که آمریکا از سیستم تحریم (و رسانه‌ها) به عنوان اهرمی برای سیاست مداخله‌جویی استفاده ابزاری می‌کند. ماه آینده شصتمین سالگرد کودتای 28 مرداد 1332 خواهد بود. یکی از پیام‌های اصلی دکتر مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت آن بود که با اتکا به نهادهای مردمی و دینامیسم درونی باید با مشکلات و بحران‌ها مقابله کرد.