به علامه طباطبایی گفتم برخي مطالب شما را نمي‌توانم درك كنم

1392/2/14 ۱۳:۰۱

پس از بيست سال كتاب «وضع كنوني تفكر در ايران» اثر دكتر داوري اردكاني بازچاپ و در در بيست و ششمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران رونمايي شد.

پس از بيست سال كتاب «وضع كنوني تفكر در ايران» اثر دكتر داوري اردكاني بازچاپ و در در بيست و ششمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران رونمايي شد. وي در مراسم رونمايي از كتاب خود گفت: براي من مسأله و سوال اين بود كه ما در فلسفه اسلامي چه داريم و چه نگاهي به اين فلسفه داريم كه اين موضوع‌ها تا زمان حال دغدغه فكري من قلمداد شده است به نحوي كه نظريات خود در اين رابطه را بسط دادم و رساله كوچكي در باب فلسفه اسلامي نوشتم.

وي در ادامه اظهار كرد: تصور نمي‌كردم در 45 سالگي اين كتاب حضور داشته باشم، چراكه من همواره در رابطه با مسأله گسيختگي در تاريخ تجدد تامل مي‌كردم و از اين منظر تصور نمي‌كردم كه بعد از سال‌ها به اين تاليف توجه شود. با لطبع هر نويسنده‌اي كه مطلبي مي‌نويسد، مخاطباني دارد، اساساً نويسنده براي ديگران مي‌نويسد؛ ديگراني كه آثار او را بخوانند و اظهارنظر كنند، هرچند كه پيشتر نقد و بررسي درباره كتاب من اتفاق نيافته بود.

دكتر داوري درباره كتاب «وضع كنوني تفكر در ايران» گفت: اين اثر در واقع طرح مسأله مي‌كند و در مقام پاسخ به پرسش‌هايي نظير «چه مي‌كنيم؟»، «چه حرفي مي‌زنيم؟»، «كلاممان حرف دل است يا خير؟» بر‌مي‌آيد، اما به هر نحو بعد از گذشت سال‌ها از تاليف اين كتاب چند نكته در رابطه با آن وجود دارد؛ نخستين موضوع درباره مقدمه كتاب است كه

45 سال پيش نگاشتم اما اين مقدمه توسط ويراستار حذف شد . در مقدمه نوعي پيش‌بيني از تحولي عظيم در كشور ارائه دادم كه سال‌ها بعد با پيروزي انقلاب اسلامي محقق شد، هرچند كه زمان نگارش اين مقدمه هنوز تا زمزمه‌ها و جرقه‌هاي آغازين انقلاب اسلامي فاصله داشتيم. همچنين در سال 57 تعبيري را به بياني ديگر از همان مقدمه نوشتم كه البته كسي خرده‌اي به من نگرفت چرا كه آن زمان به پيروزي انقلاب نزديكتر شده بوديم. رئيس فرهنگستان علوم با اشاره به نوشتار و محتواي اين كتاب خاطرنشان كرد: نكته مهم اين اثر ذكر اين مسأله بود كه در فلسفه اسلامي تحول و فكري نو به وجود مي‌آيد، ضمن آن كه براي نخستين بار در اين كتاب به مسأله مهم اعتباريات در نظر علامه طباطبايي توجه كردم و اهميت آن را ارائه دادم.

داوري اردكاني ادامه داد: در اين كتاب ذهن مخاطب را به اين سمت سوق دادم كه علامه طباطبايي كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم» را در برابر ماركسيسم نوشته است، هرچند كه اين مسأله در اين كتاب مشخص نيست. به اين معنا كه وقتي خواننده اين اثر را مي‌خواند، متوجه اين موضوع نمي‌شود حتي اگر به شرح شهيد مطهري بر اين كتاب نيز مراجعه كند. به هر حال تصور مي‌كردم اين افشاگري‌ام در رابطه با كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم» بايد مورد توجه قرار گيرد اما كسي به آن اعتنا نكرد.

اين پژوهشگر حوزه فلسفه تصريح كرد: سال‌ها بعد در زمان تدريس علامه طباطبايي در مسجد حضور يافتم و به ايشان گفتم كه من برخي مطالب و بيانات شما را نمي‌توانم به درستي درك كنم و اگر فرصتي به من دهيد خدمت برسم و پرسش‌هايم را طرح كنم كه ايشان به علت آن كه فرصت نبود امتناع داشتند، اما عنوان كردند كه پس از نماز ظهر و عصر نيم ساعتي را استراحت كرده و مي‌خوابند و اگر بنا شد تا من براي طرح پرسش‌ام به ايشان مراجعه كنم، استراحت نمي‌كنند كه من امتناع كردم چراكه نمي‌خواستم مصدع زمان استراحت علامه شوم كه دغدغه‌ام نيز ميزان دارايي‌هاي ما در فلسفه اسلامي بود.

دكتر داوري در ادامه به سفر چند سال قبل «هابرماس» فيلسوف آلماني به ايران اشاره كرد و افزود: روز ورود هابرماس به ايران با او ملاقاتي داشتم و به او گفتم: «ما نيز فلسفه مي‌خوانيم و از يونان شروع مي‌كنيم تا به ديگر مكاتب فلسفه غرب مي‌رسيم و نهايتاً با آراي شما و فيلسوفان غربي آشنا بوده و از غرب بي‌خبر نيستيم، اما شما از ما چه مي‌دانيد و چه نوشتيد» كه البته وي توضيحي نداد اما زماني كه نام يكي از بزرگان را بردم خوشحال شد و در تاييد حرف‌هاي من گفت كه اين انديشمند از دوستان نزديكش است.

در كتاب «وضع كنوني تفكر در ايران» به اين پرسش‌ها پرداختم كه فلسفه غرب به چه كار ما مي‌آيد و ما با اين فلسفه چه كرديم و چه بايد بكنيم. هرچند كه ما در ترجمه، درك و فهم، كارهاي بزرگي پس از انقلاب اسلامي انجام داده‌ايم اما مي‌بايست در زمينه فلسفه اسلامي، كاري كارستان انجام شود. اگر كسي بگويد كه بايد بيشتر از اين جلو برويم به معناي ناديده انگاشتن كارهاي انجام شده نيست؛ بلكه بايد انديشمندان را تشويق كرد تا گام‌هاي بعدي را بهتر بردارند.