معرفی اصل و ریشه‌های تمدن در کرمان
1403/12/19 ۱۱:۴۴
سید منصور سید سجادی، باستان‌شناس پیشکسوت گفت: هدف کتاب «کرمان باستان» اطلاع‌رسانی درباره اصل و ریشه‌های تمدن در کرمان و معرفی آن به علاقه‌مندان است. این پژوهش‌ها نشان داده‌اند که همزمان با شکوفایی بین‌النهرین و دشت سند در نواحی نامبرده نیز مراکز تمدنی گوناگون بسیار پیشرفته‌ای پیدا شده که در گسترش تمدن جهانی تاثیری بسزا داشته‌اند.
هنوز و امروزه جنوب ایران از دیدگاه باستان‌شناسی تقریباً بکر و دست‌نخورده است. محوطه‌های باستانی شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان و شهداد، در استان کرمان با گورستان‌های عظیم و با هدایای بسیار فراوان نهفته در آنها، همراه با محوطه‌های صنعتی ابلیس و یحیی، به ترتیب در شهرستان‌های بردسیر و بافت، محوطه‌های فرهنگی انگشت‌شماری هستند که در چند دهه گذشته شناسایی و به خوبی معرفی شدند. به فاصله نه چندان دور از این محوطه‌ها، در دره هلیل‌رود که با معادن و آب فراوان خود یکی از غنی‌ترین مناطق کشاورزی در تمامی فلات ایران است بقایای یکی از بزرگترین مراکز تمدن بشری در شرق باستان پیدا شده است. تمدنی قابل مقایسه و همزمان با تمدن‌های هزاره سوم در میان‌رودان، مصر و دره سند که خلاء بزرگ جغرافیای سیاسی منطقه را در هزاره سوم پیش از میلاد پر می‌کند.
سید منصور سید سجادی، باستان‌شناس پیشکسوت و مولف کتاب «کرمان باستان» که از سوی نشر دادکین به چاپ رسیده است، گفت: کمبود پژوهش‌های باستان‌شناسی در این بخش‌های ایران در قیاس با پژوهش‌های انجام شده در بین‌النهرین تاخیر زمانی بسیار زیادی داشته و در این رابطه باید گفت در حالی که مراکز مهم تمدنی غرب و مرکزی ایران تا حدود زیادی شناسایی و معرفی شده‌اند اما اطلاعات موجود درباره مراکز شرقی کشور – به ویژه تا حدود پنجاه سال پیش– بسیار محدود و منحصر بر اطلاعات داده شده یک‌صدسال پیش اشتین بوده است. تنها از دهه چهل خورشیدی بوده که کاوش‌های محدود انجام شده در محوطه روستایی کوچکی به نام تپه یحیی، محوطه صنعتی کوچک دیگری به نام تل ابلیس، محوطه بسیار مهم شهداد– همگی در استان کرمان، تپه کوچک بمپور در بلوچستان و کاوش‌های شهر سوخته در سیستان باعث غنی‌تر شدن اطلاعات درباره مراکز فرهنگی و تمدنی شرق ایران شده است.
نویسنده کتاب «کرمان باستان» افزود: کاوش‌ها و پژوهش‌های دامنه‌دار شهرسوخته در سیستان و بلوچستان و سپس تپه‌های کنار صندل در جیرفت در سال‌های اخیر به خوبی بطلان نظریه بین‌النهرین مرکزی را نشان دادند. به همین ترتیب پیدا شدن آثار تمدنی عظیم بربر در دیلمون (بحرین) کاوش‌های انجام شده در شبه جزیره عمان، مهرگره و میری کلات در پاکستان، موندیگاک و سعید قلعه در افغانستان، نمازگا و گنور تپه در ترکمنستان، سرزم در تاجیکستان و ده‌ها محوطه دیگر نیز بر صحیح نبودن نظریه بین‌النهرین مرکزی صحه گذاشتند. این پژوهش‌ها نشان داده‌اند که همزمان با شکوفایی بین‌النهرین و دشت سند در نواحی نامبرده نیز مراکز تمدنی گوناگون بسیار پیشرفته‌ای پیدا شده که در گسترش تمدن جهانی تاثیری بسزا داشته‌اند.
سید سجادی افزود: تاثیرات و تاثرات فرهنگی- اجتماعی تمدن‌های میان‌رودانی و خوزستانی از طریق مطالعات و پژوهش‌های انجام شده در این نقاط به خوبی روشن است، اما همین ارتباطات میان شرق فلات ایران و میان‌رودان را تنها بر اساس اطلاعات به دست آمده از کاوش محوطه‌های باستانی معدودی مانند تل ابلیس، شهر سوخته، تپه یحیی، شهداد و کنار صندل می‌توان شرح داد. در آخرین سده‌های نیمه اول هزاره سوم پ.م. شهر سوخته و تپه یحیی در تولید و ارسال برخی از مواد خام و اولیه و محصولات صنعتی به میان‌رودان نقش قابل توجهی داشته‌اند و به همین ترتیب و با وجود پیدا شدن مقدار قابل توجهی از اشیاء لوکس سنگی از شهداد، اطلاعات قابل اطمینانی درباره وجود یک جریان تجاری و ارتباطی بین شهداد و میان‌رودان در دست نیست، هر چند وجود تبادلات تجاری بین شهداد و شهرهای دوران آغاز ایلامی غرب ایران، به خاطر پیدا شدن شواهد و مدارک مختلف غیر قابل انکار به نظر می‌رسد.
وی بیان کرد: هم مواد اولیه و هم محصولات تمام شده صادراتی یحیی و شهرسوخته، چه در طبیعت مواد و چه در ساختار با یک‌دیگر تفاوت داشته‌اند. محصول اصلی صادراتی تپه یحیی به میان‌رودان ظروف کلریتی / سنگ صابونی بوده که مواد اولیه آن از معادن اطراف اینجا به دست می‌آمده و اشیاء تولید شده از این ماده به شکل ظروف و اشیاء گوناگون به سرزمین‌های غربی و از جمله میان‌رودان فرستاده می‌شده است. با آنکه کشفیات سال‌های اخیر در منطقه جیرفت در صحت فرضیه مرکزیت صنعتی تپه یحیی تردیدهایی را به وجود آورده اما اصل این نکته که در هر حال ظروف ساخته شده از کلریت / سنگ صابون و سنگ‌های مشابه که در میان‌رودان و محوطه‌های باستانی در سواحل جنوبی خلیج فارس و دریای عمان یافت شده‌اند، از منطقه کرمان به آن نقاط صادر می‌شده، نه تنها مورد تردید نیست بلکه این کشفیات صحت این نظریات را نیز تائید کرده است.
این باستان‌شناس پیشکسوت در ادامه گفت: کاسه‌های کلریتی تپه یحیی دارای نقش‌های پیچیده‌ای شبیه به نقوش و شکل‌هایی هستند که در معابد و کاخ‌های سومری و گورستان سلطنتی اور پیدا شده‌اند. آزمایش‌های انجام شده در روی نمونه‌های مختلف نشان داده‌اند برخی از معادن کلریت در ۲۵ کیلومتری تپه یحیی در صوغون پیدا می‌شوند. علاوه بر آن همین آزمایشات و مقابله‌ها نشان می‌دهند که محصولات تولیدی یحیای کرمان تا محوطه‌های بسیار دوری حتی شهر ماری در شمال سوریه نیز گسترش یافته‌اند.
سید سجادی افزود: از آنجا که هدف این کتاب اطلاع‌رسانی درباره اصل و ریشه‌های تمدن در کرمان و معرفی آن به علاقه‌مندان است، کوشش شده تا در عین وفاداری به اصول علمی باستان‌شناسی، از داخل شدن به جزئیات تخصصی باستان‌شناسی خودداری شود تا کتاب بتواند اخبار علمی مرتبط با این فرهنگ غنی را به خوانندگان غیر متخصص نیز انتقال دهد و به همین علت و برای یک دستی متن از ارجاعات داخل متن کتاب و زیرنویس صفحات نیز خودداری شده و کلیه ارجاعات و منابع در پایان کتاب آورده شده است.
کتاب «کرمان باستان» تالیف سیدمنصور سیدسجادی با ۲۲۷ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۲۸۰ هزارتومان از سوی نشر دادکین به بازار کتاب آمد.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.