نخستین روز همایش مناسبات دوَل خارجه عهد قاجار در کاخ گلستان برگزار شد

1403/11/15 ۱۲:۰۸

نخستین روز همایش مناسبات دوَل خارجه در عهد قاجار در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار شد. این نشست‌ها تا روز دوشنبه ۲۹ بهمن ماه ادامه دارد و روز سه شنبه ۱۶ بهمن نیز با حضور علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی، تالار مناسبات دوَل خارجه در عهد قاجار در حوض‌خانه این مجموعه جهانی افتتاح می‌شود.

علیرضا قاسم‌خان، دبیر علمی نشست‌های همایش مناسبات دوَل خارجه در عهد قاجار که با حضور آفرین امامی مدیر، مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، برگزار شد، عنوان کرد: سرزمین ایران تاریخ پرفراز و نشیبی دارد، در این دوره‌ها مردمان ایران زمین پذیرای اقوام گوناگون بوده‌اند و با صلح و دوستی با هم زندگی کرده‌اند.

قاسم‌خان ادامه داد: دول اروپایی با آشنایی با ایرانیان و سرزمین پهناور آن از دوره صفویه به این سو نگاهشان به سرزمین ایران تغییر کرد. از این رو مطامه استعمارگرایانه برخی از آنان موجب تنش‌های سیاسی فرهنگی و اجتماعی به خصوص در عهد قاجار شد. این سیاست‌های مداخله جویانه از شمال از سوی روسیه و از جنوب از سوی دولت بریتانیا بر ملت ایران تحمیل شد. در کنار بحران‌های سیاسی بی شک نمی‌توان از تأثیرات فرهنگی و اجتماعی این تبادلات غافل ماند.

او ادامه داد: با طرح موضوع شناخت هرچه بیشتر این تأثیرات و توصیه علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی و حمایت‌های آفرین امامی مدیر مجموعه جهانی کاخ گلستان این نشست‌ها و همچنین افتتاح تالار مناسبات دول خارجه در عهد قاجار جامه تحقق پوشید.

دبیر علمی این نشست‌ها همچنین افزود: در بخش اول این نشست‌ها که به مسائل فرهنگی و هنری اختصاص یافته است، موضوعات مهم اما متفاوتی مورد بحث قرار می‌گیرد که مباحث دیگری چون موسیقی، نقاشی، عکاسی و سینما نیز می‌توانست مورد توجه قرار گیرد و بخش دوم این نشست‌ها به طرح دیدگاه‌هایی در حوزه مطالعات سیاسی یا محوریت مداخلات دول خارجی اختصاص یافته است.

در ادامه دکتر علی‌اصغر میرزائی مهر عضو هیئت علمی و مدیر گروه رشته نقاشی دانشکده هنر و معماری به تشریح نقد دیدگاه‌های هنر پژوهان غربی درباره هنر قاجار پرداخت و گفت: تصویر کلی که از هنر و فرهنگ ادوار گذشته در اذهان جامعه ایجاد می‌شود به عواملی متعدد بستگی دارد. یکی از مهمترین عوامل، دیدگاه‌های هنرپژوهان است که در منابع مکتوب انعکاس می‌یابد.

او ادامه داد: این منابع را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد، کتاب‌هایی که در همان عصر نوشته شده‌اند و مؤلفان آنها در محیط حضور یافته و از نزدیک با هنر و هنرمندان برخورد داشته‌اند، و نویسندگانی که در اعصار بعدی و با تکیه بر آثار برجای مانده درباره هنر یا هنرمندان عصر پیشین قلم فرسایی کرده‌اند.

در ادامه فاطمه قاضی‌ها مورخ، مصحح و سندشناس به تشریح موضوع گریبایدوف، نخستین سفیر روسیه در ایران، پرداخت و گفت: یک سال بعد از انعقاد عهدنامه ترکمان چای الکساندر گریبایدوف که متن روسی معاهده ترکمانچای به امضا و به قلم او بود با سمت وزیر مختاری در پنجم رجب ۱۲۴۴ وارد تهران شد. او در مذاکرات ترکمانچای فعالانه شرکت داشت و تمامی شرایط عهدنامه را او تهیه و تنظیم کرده و شکل بخشیده بود.

در ادامه این نشست دکتر الهام ملک‌زاده، دانشیار تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به تشریح جستاری بر مداخلات روس و انگلیس در ایران طی جنگ جهانی اول پرداخت و گفت: با وجود وضعیت بد اقتصادی و سیاسی ایران در آغاز جنگ جهانی اول موقعیت ژئوپولیتیکی کشور ایجاب می‌کرد موضع صریح و روشنی در قبال جنگ اتخاذ کند، چرا که همه همسایگان ایران به نحوی درگیر جنگ بودند.

همچنین هومن زال‌پور، پژوهشگر تاریخ نظامی ایران، در این نشست به تشریح مروری بر قوای نظامی تحمیلی بیگانگان در عصر قاجار پرداخت و عنوان کرد: هسته اولیه ارتش نوین در ایران در عصر فتحعلی شاه قاجار و به مساعی عباس میرزا نایب السلطنه ایجاد شد. شاهان بعدی قاجار نیز همواره به فکر تقویت و اصلاح قشون بودند و این روند تا پایان عصر قاجار با فراز و نشیب زیادی ادامه داشت.

در ادامه این نشست دکتر حسین احمدی، دکترای تاریخ و استادیار دانشگاه، به تشریح نقش انگلیس در شکل‌گیری مرزهای ایران در دوره قاجار پرداخت و گفت: واگذاری سرزمین ایران بزرگ با عهدنامه گلستان و ترکمانچای شروع و سپس به عهدنامه پاریس و آخال و واگذاری بلوچستان ایران (گلد اسمیت) ختم شد.

او ادامه داد: در دوران پهلوی اول هم قره سو (آرارات کوچک) و دشت نا امید افغانستان و اروندرود  در پهلوی دوم و بحرین از ایران جدا شد. منابع اسنادی مطالعه شده نشان از آن دارد که در تمامی این واگذاری‌ها انگلیس نقش درجه اول منفی را علیه ایران بازی کرده است.

منبع: میراث آریا