فرید العطاس در نشست جامعه شناسی خلدونی: ابن خلدون ما را از هژمونی مستشرقین رها میکند

1393/10/22 ۰۸:۵۸

استاد دانشگاه سنگاپور گفت: اگر بخواهیم از هژمونی مستشرقین بیرون بیاییم و محدود به اندیشههای جامعهشناسان غربی نباشیم، نیازمند پرداختن به اندیشمندانی از جهان غیر غرب بویژه ابن خلدون هستیم.

استاد دانشگاه سنگاپور گفت: اگر بخواهیم از هژمونی مستشرقین بیرون بیاییم و محدود به اندیشههای جامعهشناسان غربی نباشیم، نیازمند پرداختن به اندیشمندانی از جهان غیر غرب بویژه ابن خلدون هستیم.

دکتر فرید العطاس استاد جامعه شناسی دانشگاه بینالمللی سنگاپور در نشست جامعهشناسی خلدونی که در پژوهشگاه علومانسانی و مطالعاتفرهنگی برگزار شد، در پاسخ به سؤالات کارشناسان و استادان این نشست به ارائه سخن پرداخت. وی در پاسخ به این سؤال که «فضای ایران از نظر بررسی مورخان مسلمان بویژه ابن خلدون چگونه است و طرح فکری شما -فرید العطاس- چه ربطی به ما دارد؟» گفت: در واقع اگر ما بخواهیم از هژمونی مستشرقین بیرون بیاییم و محدود به اندیشههای هگل، کانت و دیگر جامعهشناسان غربی نباشیم، نیازمند پرداختن به اندیشمندانی از جهان غیرغرب مانند هند و ایران و... بویژه ابن خلدون هستیم. العطاس در ادامه سخنانش اظهارداشت: این نخستین راهکاری است که ما داریم. سؤال دیگر این است که «چرا ما به ابن خلدون نیاز داریم؟» ابن خلدون یکی از منابع اصلی ما برای نقد کردن علوم انسانی اسلامی است. نکته سوم اینکه اگر بخواهیم روی یک سطح نظری بحث کنیم اندیشههای ابن خلدون برای ایران مناسب هستند. اندیشههای او برای شکلگیری دولت مناسباند و بخشی از کتاب «کارکردهای ابن خلدون» به اندیشههای ابن خلدون در شکلگیری دولت صفویه اختصاص داده شده است. فرید العطاس گفت: در مطالعات تاریخی ایران، ما با نوعی فقر نظری روبهرو هستیم و کتاب ابن خلدون در این زمینه میتواند به ما کمک کند.

وی در ادامه سخنانش یادآور شد: تاریخ ایران مطالعه موردی مناسبی برای به کار بستن نظریههای ابن خلدون در مورد تاریخ است. نظرات ابنخلدون درباره عصبیت و قبیله و افول و ظهور خاندان ایرانی و خاندانهای قبل از اسلام همخوانی دارد و اینها با نظریه ابن خلدون تشریح میشود. کاربست و سودمندی نظریه ابن خلدون برای فهمیدن سلفیگری در جهان اسلام امروز بخصوص عربستان بسیار مهم است. سلفیگری و پیدایش وهابیگری در عربستان سعودی را میتوان به کمک ابن خلدون توضیح داد. این استاد دانشگاه سنگاپور یادآور شد: یکی از امتیازات ابن خلدون اهمیت مباحث «روش شناسانه» او است.

اهمیت ابن خلدون برای تاریخ ایران را اگر کنار بگذاریم در یک چشمانداز روشی برای تدریس در دانشگاهها میتوان از بینشهای روششناسانه ابنخلدون استفاده کرد. ابن خلدون یک نوع تکثر روششناسانه را میتواند برای دانشجویان مان ارائه کند. وی با بیان اینکه در سال ۲۰۱۳ کتابی را توسط انتشارات آکسفورد با عنوان «ابن خلدون» منتشر کرده است، گفت: در آن کتاب بحثهای روششناسانه ابن خلدون را توضیح دادهام. در کتاب «کاربست ابن خلدون» که در سال 2014 توسط انتشارات راتلج منتشر شد، آن بحثهای روششناسانه را به کار بردم و در مورد ایران و عثمانی به صورت موردی آن را به کار بستم. در واقع به کمک ابن خلدون میتوانیم تاریخ ایران را توضیح دهیم.

نوعی تکثر روششناسانه در مطالعات ابنخلدون وجود دارد که برای فهم امروز ما مهم است. به این دلیل در دنیای امروزی روش مطالعه را به روش مطالعه علمی محدود کردهایم در حالی که جریانهای اصلی استدلال شامل جدل، برهان، بلاغه، شعر و خطابه است. ابن خلدون همه روش های استدلال را در آثارش به کار میبرد.

روزنامه ایران