راوی حكایت بلوچ
1401/9/15 ۰۸:۳۵
محمود زندمقدم مردم‌نگار برجسته ایرانی دیروز در هشتادوچهارسالگی رخ در نقاب خاك كشید. علاقه‌مندان فرهنگ ایران‌زمین این نویسنده و پژوهشگر توانمند را به واسطه اثر سترگش «حكایت بلوچ» می‌شناسند.
محسن آزموده: محمود زندمقدم مردم‌نگار برجسته ایرانی دیروز در هشتادوچهارسالگی رخ در نقاب خاك كشید. علاقه‌مندان فرهنگ ایران‌زمین این نویسنده و پژوهشگر توانمند را به واسطه اثر سترگش «حكایت بلوچ» می‌شناسند. دكتر زند مقدم، در سال 1317 در خانواده‌ای فرهیخته به دنیا آمد، مادرش دبیر و فرانسه‌دان و دانش‌آموخته دارالمعلمات بود. محمود كارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی را در دانشگاه تهران گذراند و برای ادامه تحصیل در رشته برنامه‌ریزی منطقه‌ای به دانشگاه دورهام انگلیس رفت. پس از بازگشت به ایران در سال 1342 از طرف مركز آمار ایران وابسته به سازمان برنامه و بودجه به بلوچستان رفت تا وضعیت درآمد و هزینه خانوار مردمان ساكن آن دیار را ثبت كند. این سفر آغاز دلبستگی و شیفتگی او به بلوچستان و مردمان خونگرم و مهمان‌نوازش شد. زند مقدم تا سال 1350 چندین بار دیگر نیز به این خطه سفر كرد. همچنین بین سال‌های 1350 تا 1357 به عنوان كارشناس سازمان برنامه و بودجه، همكار وزارت نیرو در مطالعه طرح‌های آبی، رییس دفتر برنامه و بودجه در زاهدان و مسوول مركز مطالعات و پژوهش‌های خلیج فارس و دریای عمان در استان سیستان‌وبلوچستان مشغول بود.
او در كنار این فعالیت‌های حرفه‌ای، به نگارش مطالبی درباره زندگی مردم بلوچ پرداخت. از زندمقدم آثار فراوانی به صورت كتاب و مقاله به جا مانده است، همچون كتاب‌های «آدم‌های سه قران و صناری» و «قلعه». اما چنان كه اشاره شد، آنچه او را در میان مردم‌نگاران ایرانی زبانزد كرده، اثر ماندگارش «حكایت بلوچ» است كه انتشارات دنیای اقتصاد، آن را در هفت مجلد منتشر كرده است. نخستین مواجهه با این اثر خواندنی، نثر زیبا و بسیار دلكش آن را به چشم می‌آورد، گویی سراسر كتاب شعری به زبان نثر درباره سرزمینی كمتر شناخته‌شده است. این روایت روان و خواندنی، حكایت بلوچ را به اثری ادبی و شاعرانه بدل كرده است. این ویژگی شاخص اما نباید سبب شود كه مشاهدات ذی‌قیمت و آگاهی‌های نادر و كمیاب آن را نادیده انگاریم و وجه توصیفی آن را فرونهیم. محمود زند مقدم در «حكایت بلوچ» گزارشگر تیزبین، دقیق و صادق زیر و بم و ریز و درشت زندگی مردمانی صبور و مقاوم، در عین حال محروم و تنگدست است. این كتاب تصویری جامع از جزییات دیده و شنیده‌نشده مردم بلوچ ارایه می‌كند، اطلاعاتی درباره خورد و خوراك و كسب و كار و زاد و رود و گفت و شنید و علاقه‌مندی‌ها و دلبستگی‌ها و باورها و افسانه‌ها و اسطوره‌های مردم بلوچ. زند مقدم در حكایت بلوچ حتی لهجه‌ها و گویش‌های بلوچ‌ها را با دقت ثبت و ترانه‌ها و شعرهای محلی آنها را مكتوب ساخته است، شیوه‌های دامداری و كشاورزی و سیستم آب‌رسانی و قنات‌ها و سازندگان و مالك‌های آنها را آورده و ضمن حكایت تاریخ پر فراز و نشیب بلوچستان، به درگیری‌ها و منازعات و مناسبات محلی و منطقه‌ای میان طایفه‌ها و اقوام این منطقه پرداخته است. به این جهت می‌توان «حكایت بلوچ» را همزمان تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و هنری بلوچستان خواند.
فقدان تالم‌آور این راوی هنرمند و راستگو و عاشق، به ویژه این روزها كه سیستان‌وبلوچستان به علت ناملایمات در سر خط خبرهاست، محسوس است. كاش همه دلسوزان این خاك و دیار، دست‌كم صفحاتی از این اثر ماندگار را بخوانند. یادش گرامی باد. با امید.
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.