ایران و آسیای مرکزی در آیینه میراث فرهنگی عصر مغول و ایلخانی

1401/3/9 ۱۴:۵۵

دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه (IPIS) با حمایت و همکاری موسسۀ بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (IICAS) کنفرانس بین‌المللی «ایران و آسیای مرکزی در آیینه میراث فرهنگی ملموس و ناملموس عصر مغول و ایلخانی در مسیر جاده ابریشم» را برگزار می‌کند.

دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه (IPIS) با حمایت و همکاری موسسۀ بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (IICAS) کنفرانس بین‌المللی «ایران و آسیای مرکزی در آیینه میراث فرهنگی ملموس و ناملموس عصر مغول و ایلخانی در مسیر جاده ابریشم» را در روز چهارشنبه 11 خردادماه 1401 با حضور پژوهشگران حوزه تمدن و تاریخ برگزار می‌کند.

در معرفی این همایش آمده است: «مغول‌ها و سلسله ایلخانی از مهم‌ترین فرمانروایان قرون وسطی در آسیا بوده‌اند که در طول تاریخ بر بخش‌های عمده ایران، آسیای مرکزی و جاده ابریشم حکومت نمودند. این دوره زمانی از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت است: مغول‌ها در واقع با توسعه چین، آسیای مرکزی، ایران و شمال دریای خزر بخش قابل توجهی از جاده ابریشم را تصرف کردند.

ایلخانیان با استقرار مغول‌ها به قدرت رسیده و قریب به یک قرن بر ایران و بخشی از آسیای مرکزی و قفقاز فرمانروایی نمودند. تحولات این دوره من جمله تعاملاتی که با سرزمین‌های همسایه و مردم آن قلمروها صورت پذیرفت از اهمیت والایی برخوردار می‌باشد.

«پذیرش دیگری‌ها» به عنوان یک مفهوم همواره از جنبه‌های مختلف بین‌المللی، فردی و اخلاقی مورد توجه بوده است. در تاریخ ایران و ماوراء النهر، دورۀ ایلخانیان بازه زمانی شناخته شده در پذیرش دیگری‌ها بوده است. بررسی اجمالی دوره مذکور و میزان تحقق اصل شناخت و درک دیگری در این کنفرانس مورد توجه می‌باشد. علاوه بر این با توجه به تغییر محتوی در مفهوم «میراث فرهنگی» در دهه‌های اخیر، مسلما درک و شناخت میراث ملموس و ناملموس جوامع مختلف می‌تواند به گفتگوی بین فرهنگی کمک نموده و احترام متقابل جهت شناخت دیگر ملل را فراهم کند.

نمونه‌های وجود زمینه‌های گفتگو محور در دوره ایلخانیان:

انقلاب در سنت علمی و حرکت به سمت علوم کاربردی نظیر نجوم، ریاضیات و پزشکی پس از یک دوره ویرانگری کامل حفظ ارتباط فی ما بین دانشمندان مناطق مختلف جغرافیایی و در عین حال داشتن ایده‌های مختلف جهت هموار نمودن شرایط مطلوب برای تولید و بازآفرینی دانش در اشکال مختلف

تشکیل چرخه‌ها و مناظرات علمی: ایجاد سنت میزبانی از دانشمندان بدون در نظر گرفتن تبعیضاتی نظیر مذهب و قومیت، به عنوان مثال «چرخه الغ بیگ»، «مدرسه بایسنقر»

ساختارشکنی قوانین ثابت: تلاش‌های مستمر دانشمندان این دوره جهت بازنگری سنت‌ها و قوانین لایتغیر، سازماندهی مجدد چرخه‌های ایدئولوژیک ناکارآمد، احیای علوم در شاخه‌های غیر دینی

بازتعریف مفهوم وقف: گسترش دامنه تقسیم منابع و مزایای وقف جهت دانشمندان کشورهای در مسیر راه ابریشم بدون توجه به اولویت‌های ژئوپلتیک قدرت‌های پراکنده در راستای گسترش دامنۀ دانش در این مسیر

بسترسازی جهت گسترش هنر: مرمت بناهای تاریخی، مراکز علمی (رصدخانه‌ها، مدارس، هنرستان‌ها و ...) در راستای شکوفایی میراث فرهنگی ناملموس نظیر چرخه‌های علمی، فرهنگی و هنری، سنت‌ها و آیین‌ها

کلی‌نگری به تاریخ جهان به عنوان سندی مکمل جهت شناخت خود: باور به این واقعیت که «دیگری» می‌تواند راهی جهت شناخت «خود» باشد. مثال: کتاب جوامع التاریخ رشیدالدین همدانی که راه را جهت تحقق این امر هموار نمود.

ایجاد امنیت فراگیر: مغول‌ها با تشکیل حکومت و برداشتن مرزها و پذیرش جامعیت قلمروهای حکومتی خود به همراه افزایش سفرها در مسیر جاده ابریشم سبب ایجاد فضایی گفتگومحور فی ما بین شرق و غرب گردیده و در واقع نخستین الگوی جهانی‌سازی را در این دوره زمانی ترسیم نمودند.

همسان‌سازی فرهنگی بدون وجود تبعیض و تفکیک باورها ، قومیت ها و...

نقش‌آفرینی «دیگری‌ها» بدون وجود تبعیض جنسیتی با پیدایش «خاتون‌ها» و نقش‌آفرینی ایشان در امور حکومتداری، قضایی، مالیاتی و ...

 محل برگزاری همایش: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت امور خارجه به نشانی نیاوران، خیابان شهید باهنر، خیابان شهید آقایی است.