1393/7/1 ۱۲:۳۶
دبا: روز 21 سپتامبر (برابر با سی‌ام شهریور)، روز جهانی صلح است. هر سال به همین مناسبت، مراسمی در سازمان ملل متحد و تمامی نمایندگی‌های این سازمان در کشورهای مختلف برگزار می‌گردد. امسال و به این مناسبت، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری نمایندگی سازمان ملل در ایران، همایشی برگزار کرد. این همایش با حضور و سخنرانی تعدادی از استادان متخصصِ حقوق و حقوق سیاسی منعقد شد.
دکتر سیّد محمد هاشمی، حقوقدان و استاد دانشگاه شهید بهشتی دربارۀ زمینه های اجتماعی و حقوقی صلح در همایش صلح سخن گفت: درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد
نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد
دکتر هاشمی گفت: من فکر کردم که در خصوص صلح به بیان اصول بنیادین جوامع انسانی و سپس به ذکر این مطلب بپردازم که، استعدادهای آدمی انسان را به سمت صلح می کشاند یا به سمت جنگ و خشونت. در این خصوص اگر قرار باشد که اصول بنیادین جامعه را که در واقع اصول بنیادین حقوق بشر هم هست بررسی کنیم چهار اصل اساسی است که می تواند زمینه ساز و بنیانگذارمستحکم کنندۀ صلح باشد.
وی گفت: اصل اول اصل حیثیت و منزلت انسانی است که این اصل، بسیار اساسی و بنیادی است و شعارش در قرآن با منطق داده شده است. در این خصوص هم غیر از آنکه مکاتب و قرآن به بیان آن بپردازند، در منشور حقوق بشر پس از ذکر مصیبت جنگ کرامت انسانی را از نظر رانده اعلامیۀ حقوق بشر شناسایی حیثیت افراد انسانی را بیان می کند و قانون اساسی ما به زیبایی در بند 6 اصل دوم کرامت و ارزش والای انسانی و آزادی توام با مسئولیت انسان در برابر خدا را بیان می کند. قدر این اصل را بدانیم.
این استاد دانشگاه افزود: اصل دوم آزادی است. آزادی عبارت از حقی است که به موجب آن افراد بتوانند استعدادها و توانایی های خدادادی خویش را به کار اندازند البته مشروط به آنکه به حقوق و آزادی دیگران لطمه ای وارد نکند. اینجاست که این آزادی در کنار کرامت انسانی زمینه سازروابط مطلوب است. منتهای مراتب ما انسانها را در کنار هم می بینیم، که از یکسو متعاملند اما از سویی دیگر متنازع هستند و اینجاست که گاهی از اوقات انسانها در روابط خودشان یک برتری را بر دیگران اعمال می کنند که این قابل قبول نیست فلذا در کنار آزادی آزادگی لازم است. همه آزادند اما وقتی این آزادی مطلوب خواهد بود که همراه آزادگی و مراعات متقابل افراد در کنار یکدیگر باشد. که در این زمینه هم موازین بین المللی و حقوق داخلی ما به این مطلب پرداخته است که اشارۀ کوچکی می کنم. منشور ملل متحد و آزادی های اساسی در بند 4 ماده 1پرداخته ، اعلامیۀ حقوق بشر هم در دیباچه هم درمواد 2 و 3 پرداخته و قانون اساسی ما بسیار زیبا ضمن بیان ازادی در ذیل اصل 9 این ازادی را بیان می کند: هیچ مقامی حق ندارد آزادی های مشروع را حتی با وضع قانون سلب کند یعنی ما ممکن است قوانینی داشته باشیم که آزادی افراد را سلب کرده باشد، بدیهی است که این خلاف مطلوب این اصل است.
هاشمی در ادامه اظهار کرد: اصل بعدی اصل برابری و عدم تبعیض است که در این خصوص بحث های زیادی شده است هم در موازین بین المللی و هم در اصول 19و 20 قانون اساسی ما . در واقع در این خصوص ما با کنار گذاشتن اختلاف اقوام و قبایل مختلف و انسان دانستن همۀ اقوام و قبایل بدانیم که همه برابرند. بنابراین اگر ما این اصل برابری را کنار بگذاریم بدیهی است که صلح وجود نخواهد داشت. ممکن است یک صلح ظاهری وجود داشته باشد و سر و صدا هم بلند نشود. اصل برابری بسیار مهم است که از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باید مورد توجه قرارگیرد.
اصل بعدی برادری و همبستگی است که در این خصوص ما «انما المومنون اخوه» را داریم و بنی آدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش ز یک گوهرند.در کنار برابری باید برادری باشد و دربین آن همبستگی : چو عضوی به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار روح برادری هم در موازین بیالمللی هم در حقوق داخلی ما مورد توجه قرار گرفته و از این بابت قانون اساسی ما در بند 15 قانون اساسی اشاره به برادر اسلامی کرده است یک شبهه ای ایجاد شده که فکر می کنند فقط مسلمانها برادرند نه! برادری مطلوب اسلام این است که همه با هم برابرندبعضی ها فکر می کنند فقط مسلمانها با هم برادرند و بقیه نیستند این موضوعی است که اصلا با پیام دین سازگاری ندارد.
دکتر هاشمی گفت: اجتماع پذیری استعدادهای طبیعی و خدادادی همه افراد، آرامش و مودت و دوستی و محبت را می آورد به این ترتیب ما می توانیم برادری وهمبستگی را از مظاهر همبستگی و مودت و دوستی و صلح و امنیت بدانیم و این را فراموش نکنیم. اما انشعاب خانواده ها گروه ها و افراد و قبایل از یکدیگر متاسفانه دشمنی پدید می آورد؛ همچنانکه در جنگها ی خونینی که در طول تاریخ بوده است و به ویژه جنگ جهانی دوم که فجایعی را به بار آورد. بنابراین اینجاست که جامعۀ بشریت پس از مشاهدۀ این مصیبت ها درک کرد که بهترین راه صلح است و ما مشاهده می کنیم که جامعۀ بین المللی به ساماندهی صلح رسیده است. قبل از اینکه وارد نگرش حقوقی بشوم در این خصوص اشاره می کنم که در واقع موضوع اصل صلح و دوستی هم در دین اسلام مورد توجه قرار گرفته هم در نگرش های فکری مغرب زمین.
وی افزود: در جامعۀ مغرب زمین هم اندیشمندان در طی قرون متعدد به این نتیجه رسیده اند که گفت و گو و مجادلۀ احسن را به کار بگیرند . در این خصوص پبر دوبوا حقوقدان فرانسوی قرن 14 برای باز پس گیری ارض مقدس شرط استقلال را استقرار صلح میان مسیحیان دانسته و دادرسی بین المللی را مورد توجه قرار داده . اندیشمند دیگری به مراحل صلح عمومی پرداخته وگفته است به جای جنگ بنشینید با هم گفت و گو کنید و دادرسی را مبنا قرار دهید که حق با کیست و افراد دیگر از جمله امانوئل کانت که میثاق صلح را مورد توجه قرار داده و گفت و گویش آرمان بخش درک مراتب صلح جهانی بوده که نام نیکش را بایستی مورد توجه قرار دهند.
هاشمی با بیان اینکه انسان دارای دو استعداد است توضیح داد: انسانها دو تا استعداد دارند یکی اندیشه و دیگر فن . یعنی اگر از کرامت انسانی صحبت می کنیم دو استعداد از آن انسان است که انسان را به برتری می رساند آن عظمتهایی که ایجاد شده است ناشی از اندیشه و فن انسان است . در واقع این برتری انسان را می بینیم و مدنیت جامعۀ انسانی نمایان است و نیازی به توضیح نیست. اما انسان علایقی هم دارد که این علایق بعد مثبت و منفی دارد یکی غریزه است و یکی منطق. غریزه جزء طبیعت انسان است نمی توان آن را نادیده گرفت. اما در کنارش منطق قرار دارد که این منطق در واقع می تواند غریزه را مهار بکند . اگر غریزه توسط منطق مهار نشود، غریزۀ فطری استیلا را به همراه خودش می آورد و دیگران ناگزیر از اطاعت هستند چه فرمان یزدان چه فرمان شاه یا بعضی ها به نام دین نافکرانه افراد را به تقلید وامی دارند که خلق را تقلیدشان بر باد داد / ای دو صد لعنت بر این تقلید باد . و دیگر فتح شمشیر است یعنی در واقع اگز غریزه صرفا حاکم باشد شمشیر و زور است و اینجاست که انسانها را با حاکمیت غریزه بدون توجه به منطق به جنگ و جدال می پردازد. اما منطق وقتی که باشد در گفتار و کردار و رفتار ، آنچه را که از زبان زرتشت می گویند – گفتار نیک کردار نیک پندار نیک – را مورد توجه قرار گیرد و غریزه منطقی می شود اینجاست که افراد انسانی با به کار انداختن استعدادهای مثبت خودشان غرایز خودشان را مهار و کنترل می کنند و بدیهی است که اگر اختلافی یا جدالی وجود داشته باشد طی احسن خواهد بود و آنوقت به صلح و دوستی کشیده خواهد شد. ما باید به سراغ عرفا برویم که مردم را به این سمت راهبری بنمایند در این خصوص در بحث حقوقی وقتی سازمانهای حقوقی را نگاه می کنیم وارد انگاره های بین المللی می شویم اول تشکیل دفتر بین الملل صلح در پایان قرن 19 یعنی 1891 است که با ادامۀ خودش حالت تکاملی پیدا کرده و سپس بعد از جنگ جهانی دوم تدوین منشور ملل متحد است که در واقع ان برکت صلح را به جامعه کشانیده است. چنانکه در بند 1 ماده 1 منشور آمده است که حفظ صلح و امنیت بین المللی و به این منظور به عمل اوردن اقدامات دسته جمعی موثربرای جلوگیری و برطرف کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف ساختن هرگونه عمل تجاوز با سایر کارهای ناقض صلح و فراهم آوردن موجبات تعقیب وحل و فصل بین المللی به نحو شایسته که منجر به عدالت خواهد شد. اصول متعددی در منشور است خصوصا فصل ششم آن که مندرجات شایسته ای دارد که نمیتوان آنرا نادیده این میراثی که در اختیار هست و تحول و تغییری که در افکار و اندیشه ها از حالت جنگجویانه به صلح طلبانه رسیده است.
وی در پایان گفت: اگر دشمنی هم باشد چه بسا بین شما دوستی برقرار شود و آن را حافظ قرآن خیلی قشنگ بیان کرده: درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد / نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد
من سخنم را با این بیت حافظ خاتمه می دهم : آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروت با دشمنان مدارا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید