1393/5/19 ۱۲:۵۰
مدرسه مطهری (عالی سپهسالار) با طاق‌های بسیار بلند و کاشی کاری‌های بنفش و زرد ثابت می‌کند که این بنا متعلق به دوران قاجار است. راهروی بلندی ما را به حیاط بزرگ مدرسه و حوض مابین آن می‌رساند. عظمت و زیبایی این بنا وصف نشدنی است. توصیفی که هیچ کلمه‌ای را به زبان رئیس شورای شهر تهران احمد مسجد جامعی نیز جاری نمی‌کند.
او می‌گوید: «نقاشی‌هایی که روی کاشی‌های اینجا کار شده است، از طرح‌های مساجد عثمانی اقتباس شده و البته کاربرد رنگ بنفش در این طرح‌ها نشان گر گسترش شهرنشینی بود.»
دور تا دور مدرسه را حجره‌هایی با درهای چوبی و طاق‌هایی با کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا گرفته است، شلوغی‌های خیابان بهارستان و سرچشمه به داخل این حیاط نمی رسد، حوض وسط پر آب است، فواره‌ی سخاوتمند میان آن، محیط اطراف را خنک می‌کند. صدای کلاغ‌هایی که روی درختان این بنا خانه دارند سکوت را می‌شکند، شاید این پرندگان با عمر 400 ساله‌شان خاطراتی از دوران مشروطه داشته باشند.
از خوبی‌های تهرانگردی با رییس شورای شهر این است که هر در بسته‌ای باز می‌شود و آن جاهایی که ورود خبرنگاران زن ممنوع است، برابری شکل می‌گیرد و این تابلو «ورود زنان ممنوع» حذف می‌شود، حتی اگر آنجا مدرسه علمیه باشد.
پشت بام‌های این مدرسه هم بسیار زیباست. پله‌های بلند با آجرهای خشتی کف بام با رنگ کرم خاصی که دارد معماری ایرانی را به رخ ساختمان‌های درحال ساخت اطراف که گاهی مقابل این بنای قاجاری قد علم می‌کنند، می‌کشاند. باد از میان گلدسته‌ها و سقف‌های گنبدی شکل مدرسه می‌چرخد و این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که چرا شکل معماری ایرانی این چنین دستخوش تغییر شده است؟!
اما ساخت‌وساز در حال انجام که به زودی این بنای تاریخی و منحصربفرد را مانند نگینی دور خود می‌گیرند، جای بحث زیادی دارد، بحثی که بیشتر به اعتراض شبیه است و به نظر می‌رسد خیلی‌ها می‌خواهند نسبت به آن اعتراض کنند، اما ...
عبدالله انوار- ایران‌شناس که در برنامه‌ی تهرانگردی (مشروطه گردی)، رییس شورای شهر تهران و خبرنگاران را در بازدید از این محل همراهی می‌کرد، درباره این مدرسه بیان می‌کند: در دوران مشروطه، روحانی به نام «میرزا ابوتراب» بود که هرگاه گلوله‌ی توپی به پایه‌های مدرسه علمیه می‌خورد، می‌رقصید و می‌گفت؛ «این کار پایه مشروطیت را محکم می‌کند». شاید امروز هم بتوان نشانه‌های آن را روی پایه‌های این مدرسه پیدا کرد. در میان حیاط مدرسه هم ساعت آفتابی وجود داشت که نمی‌دانم الان کجاست؟
او درباره برگزاری جلسات فرهنگستان دوم که از سال 1318 شکل گرفت، نیز می‌گوید: در این جلسات که از سال 1330 به بعد هر هفته روزهای چهارشنبه برگزار می‌شد، شهید «مرتضی مطهری» و پس از وی دوستانی مانند سید «محمد محیط طباطبایی»، «احمد آرام»، دکتر «مهدی محقق»، مرحوم دکتر «سید علی موسوی بهبهانی»، دکتر «شهیدی»، مرحوم «راد» حضور داشتند و بحث‌های فلسفی بسیاری انجام می‌دادیم و بسیاری از مشکلاتمان را در اینجا حل می‌کردیم.
این پژوهشگر تاکید می‌کند: بسیاری از مشکلات لغت‌نامه دکتر معین در این جلسات حل می‌شد. این جلسات بعد از انقلاب دیگر برگزار نشد.
انوار درباره موقوفه بودن این ساختمان توضیح می‌دهد: میزرا خان سپهسالار کارگزار وزارت خارجه ایران در باکو بود، ثروت بسیار خود را صرف ساخت و وقف این مدرسه کرد، پس از فوت میرزا خان سپهسالار دعواهای بسیاری بر سر مصادره جواهرات او از سوی مامور ناصر الدین شاه صورت گرفت که شرح آن در کتاب خاطرات «اعتماد السلطنه» آمده است.
او پس از ورود به حوض‌خانه‌ی مدرسه‌ی سپهسالار که مکانی برای استراحت بوده است، اظهار می‌کند: کسانی که در دوران مشروطه در اثر درگیری‌های آن زمان در این مدرسه فوت می‌کردند یا حتی در دوران مشروطه گلوله خورده بود، را به این مکان می‌آورند و از اینجا به بیرون می‌بردند. همچنین آب قنات «حاج رضا» از اینجا می‌گذشت و به باغ پدر «قوام السلطنه» می‌رفت.
در حال حاضر این «حوضخانه» به سالن بدنسازی طلاب تبدیل شده است. دور تا دور حوض را وسایل بدنسازی چیده‌اند و حوض را هم با موکت پوشانده و وسط اش را یک میز پینگ‌پنگ قرار داده‌اند تا امکان ورزش طلاب فراهم شود.
هر چند نمی‌دانیم فراهم کردن این امکانات و استفاده از آن‌ها در این مکان تاریخی چه قدر می‌تواند به این بنا با عمر بیش از 100 ساله‌اش، آسیب وارد کند، اما نوع کاربری که به بخش‌های مختلف این بنا داده می‌شود توسط کارشناسان میراث فرهنگی جای بررسی دارد.
در این بازدید، رئیس شورای شهر تهران به برخی اتفاقات در این مدرسه اشاره می‌کند و می‌گوید: انجمن‌های مشروطه‌خواه در این محل بودند و زمانی‌که استبداد صغیر شروع شد، این مکان را به توپ بستند. جای گلوله تا مدتی پیش روی دیوارها مانده بود.
مسجد جامعی با اشاره به تشییع جنازه محمدعلی فروغی در این مکان تاریخی ادامه می‌دهد: زمانی که مصدق برای ملی شدن صنعت نفت، آرا را جمع آوری کرد، در این محل به شمارش آرا پرداختند که مصدق متوجه تقلب در آن شد و اعتراض کرد و دوباره آرا شمارش شد.
مدرسه عالی سپهسالار یا ناصری، که ساخت آن در سال 1285 آغاز و پس از شش سال به پایان رسید، از جمله بناهای بزرگ قرن سیزدهم در تهران است. ساخت این بنا در دوره «ناصرالدین شاه قاجار» و توسط «میرزا حسین خان سپهسالار» صدر اعظم وقت شروع شد که بعد از مرگ وی «میرزا یحیی خان مشیرالدوله» ساختمان آن را تمام کرد.
این مدرسه شامل مسجد سپهسالار، مکتب‌خانه و کتابخانه است. کتابخانهٔ آن به دلیل داشتن نسخ خطی بی‌نظیر اهمیت خاصی دارد. این بنا زمانی محل دانشکدهٔ معقول و منقول، مؤسسهٔ وعظ و خطابه، و فرهنگستان ایران بود.
ورودی اصلی مدرسه در خیابان بهارستان قرار دارد. مجموعهٔ این بنای باشکوه (مدرسه و مسجد) جلوخان، سردر، دهلیز، حجره‌های دوطبقه، چهار ایوان، گنبد عظیم و شبستان (چهلستون)، هشت گلدسته، منارهٔ کاشیکاری و مخزن کتابخانه را در برمی‌گیرد. شاهکاری از معماری و کاشیکاری مشهور به هفت‌کاسه (طاق معلق) در آن به یادگار مانده‌است و از لحاظ کاشی‌های مصور خشتی رنگارنگ و نیز حجاری ستون‌های یکپارچه و سنگ‌های ازاره به این بنا برجستگی خاصی داده‌است. در سال ۱۳۵۸ نام این مکان به «مدرسه‌ی عالی شهید مطهری» تغییر یافت.
خبرگزاری ایسنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید