رونمایی از سه کتاب جدید استاد ایرج افشار

1390/1/22 ۰۴:۳۰

اولین نشست پژوهشی میراث مکتوب با عنوان «متن پژوهی،راهگشایی برای عرضه بهتر متون» در شهریور 1382 با حضور استاد افشار آغاز شد. و آخرین نشست سال 1389 میراث مکتوب در 20 دی ماه با حضور ایشان در بارۀ دستور الجمهور برگزار شد. افسوس که اکنون نشست رونمایی از سه کتاب استاد را بی حضور او برگزار می کنیم....

رونمایی از سه کتاب جدید استاد ایرج افشار

اولین نشست پژوهشی میراث مکتوب با عنوان «متن پژوهی،راهگشایی برای عرضه بهتر متون» در شهریور 1382 با حضور استاد افشار آغاز شد. و آخرین نشست سال 1389 میراث مکتوب در 20 دی ماه با حضور ایشان در بارۀ دستور الجمهور برگزار شد. افسوس که اکنون نشست رونمایی از سه کتاب استاد را بی حضور او برگزار می کنیم....

در یکسال اخیر مرحوم افشار بیشتر پیگیر کارهای خود بود. ما هم در بین کارهای خود، کتابهای ایشان را اولویت می دادیم. کتاب کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی او حاصل سالها تلاش و مطالعه در متون فارسی است. هرچه در بارۀ کاغذ، انواع کاغذ، استفاده های کاغذ و دهها موضوع دیگر که در متون اشاره ای به آن شده، استاد آنها را فیش برداری و سپس تدوین کردند. البته نخست این کار را با مؤسسۀ فهرستگان قرارداد داشتند و آقای احمدرضا رحیمی ریسه الحق در تدوین و صفحه آرایی این فیشهای پراکنده و بعضاً با اطلاعاتی ناقص، زحمات بسیاری متحمل شدند و یاد دارم که استاد چند بار این نکته را به بنده یادآور شدند. قطعاً چاپ این کتاب که استاد آرزوی دیدنش را داشت، گام بزرگی است برای معرفی و شناخت بیشتر فرهنگ و تمدن ایران و اسلام در حوزۀ کتاب که چه قلمرو وسیعی را در برداشته است.
کتاب بسیار مهم دیگری که مانند فهرست مقالات فارسی استاد، کلید پژوهش و تحقیق به شمار می رود و نشان دهندۀ گسترۀ نفوذ و توجه و اهمیت شاهنامه فردوسی در جهان است، کتابشناسی فردوسی است که چند دهه پیش توسط انجمن آثار ملی منتشر شد و حدود سه سال قبل هم بدون مشورت و اطلاع استاد آن را تجدید طبع کردند و حال آن که این کار 3 برابر شده و لذا قرار بود مؤسسه فهرستگان آن را چاپ کند و سال گذشته این کار نیز به میراث مکتوب واگذار شد. حدود 6000 مدخل اعم از کتاب و مقاله در این اثر کم مانند معرفی شده است که بزودی چاپ و رونمایی و در نمایشگاه کتاب عرضه می شود.

ایران دوستی و ایران شناسی استاد چنان چشمگیر بود که هر کتاب و رساله ای را می دیدند به معرفی علم و دانش و هنر و صنعت مربوط به ایران است و یا سفرنامه ها و امثال آن، دست به تحقیق و چاپ آن می زدند. مثلاً نخست کتاب تحفه المحبین را تحویل میراث مکتوب دادند که در بارۀ آیین خوشنویسی و رموز و آداب و انواع خط و مباحث عرفانی مربوط به خط است که به همراه دوست عزیز و دیرین خود مرحوم دانش پژوه و مرحوم رعنا حسینی تصحیح کرده بودند. بعد کتاب فروغستان را تصحیح کردند که دانشنامه ای در حساب سیاق و استیفاء می باشد که از علوم مهجور و فراموش شده است. استاد افشار معتقد بود ما باید تاریخ ایران و فرهنگ مردم ایران را از طریق این منابع و موضوعات مهم اما مهجور بشناسیم، زیرا می دیدند که محققان غالباً سراغ متون عرفانی و ادبی و فلسفی می روند و کمتر به موضوعات تاریخی و اجتماعی و حرف و مشاغل و هنرها توجه می کنند. لذا ایشان اهمیت چاپ فرسنامه ها و بازنامه و کتابهای آشپزی و کشاورزی و کلاً علوم و فنون را کمتر از متون دیگر نمی دانست.
کتاب جواهر نامۀ نظامی در بارۀ سنگهای قیمتی، سعادت نامه، معرفت فلاحت یا کشاورزی 12 بابی، دفتر اشعار صوفی, اسناد پادریان کرملی( با همکاری دکتر منوچهر ستوده), دستورالجمهور( با همکاری مرحوم محمدتقی دانش پژوه), جامع الصنایع در آشپزی ، آداب المضیفین در آداب میهمانی و احکام آن در فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز نگارش مقدمه ای بر چاپ عکسی الابنیه عن حقائق الادویه و تاریخ هرات از کارهایی است که میراث مکتوب افتخار نشر آنها را داشته است.
کتاب عهد حسام را که سفرنامه لرستان و خوزستان در سال 1245 قمری از محمود میرزا قاجار است , استاد به دوست دیرین و هفتاد سالۀ خود آقای احمد اقتداری اهدا کرده که هم در سفرهای بسیار همراه و همسفر او بود و هم به خاطر این که او آثار سدید السلطنه را که در بارۀ خوزستان و جزایر ایرانی و... می باشد، چاپ کرده است.
اولین نشست پژوهشی میراث مکتوب در سال 1382 با حضور استاد افشار آغاز شد. در بارۀ تصحیح متون بود با عنوان «متن پژوهی،راهگشایی برای عرضه بهتر متون» و 20 دی ماه 1389، آخرین نشست سال 89 میراث مکتوب با حضور ایشان در بارۀ دستور الجمهور برگزار شد. سیمای نحیف و بدن ضعیف ایشان در آخرین نشست علمی حیاتش، نشانه های رحیل به سرای جاوید را داشت, و خودش گفت که نمی توانستم بیایم و برایم دشوار بود، ولی آمدم تا دوستانم را چشم انتظار نگذارم.
ارادت و اخلاص زنده یاد افشار به میراث مکتوب و دلباختگی و شیفتگی او به ایران و فرهنگ ایران و اهتمام و سعی او به شناسایی ایران به ایرانیان با نوشتن سفرنامه ها و ایران گردیهای خود و چاپ آنها در نشریات و نیز چاپ کتاب بسیار ارزشمند گلگشتی در وطن، ما را بر آن داشت تا اقداماتی هرچند ناچیز ولی از باب مالا یدرک کله لایترک کله، اگر قادر نیستیم چنان که حق اوست و در شأن و شایستگی اوست، کاری کنیم به این مقدار فعلاً بسنده کنیم تا خدا چه خواهد.
1. نامه ای به شورای شهر تهران نوشتیم و درخواست کردیم یکی از خیابانهای نزدیک و اطراف منزل استاد به نام ایشان نامگذاری شود.
2. از تعدادی از دوستان ایشان خواستیم تا خاطرات و مقالات خود را در بارۀ آثار و اخلاقیات و...... و آنچه مربوط به ابداعات و تخصصهای ایشان است در 4-5 صفحه(حروفچینی شده قطع وزیری) تا تاریخ 26 فروردین برای میراث مکتوب بفرستند تا در ویژه نامه گزارش میراث منتشر کنیم.
3. اگر توانستیم رونمایی از سه کتاب استاد را در تاریخ 12 یا 14 اردیبهشت 1390 برگزار می کنیم.
4. اگر استاد ماهر نیا که سردیس علامه محمد قزوینی را برای میراث مکتوب ساخت و توسط استاد افشار هم پرده برداری شد، موفق بشوند تا این تاریخ سردیس استاد افشار را هم آماده کنند که فبها المراد و همزمان با رونمایی از آن 3 کتاب، از سردیس آن مرحوم هم چهره گشایی می کنیم.
5. برگزیده ای از عکسها و فیلمهایی که از استاد داشتیم در دست تدوین است که همزمان در میراث مکتوب و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می شود.