«عَلَم‌ بَران»؛ ادای دینی به حضرت عباس (ع)، علمدار کربلا

1397/6/26 ۱۲:۱۴

ارادت ایرانیان مسلمان به ساحت مقدس علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام باعث ظهور آیین سوگواری به نام «عَلَم بَران» در مراسم عزاداری دهه نخست ماه محرم شده است.

ارادت ایرانیان مسلمان به ساحت مقدس علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام باعث ظهور آیین سوگواری به نام «عَلَم بَران» در مراسم عزاداری دهه نخست ماه محرم شده است.

پیشینه و سابقه برپایی آیین «عَلَم بَران» به عهد قاجار و برپایی آیین عزاداری به همراه عَلَم و کُتَل باز می‌گردد. در تاریخ ثبت شده است مهم‌ترین بزنگاه رشد رفتارهای آیینی و نمایشی با محوریت مبانی و اصول دین اسلام به دوران صفویه و ارادت شاهان صفوی به دین مبین و هدایت‌گر اسلام بر می‌گردد.

اما ایرانیان مسلمان هیچگاه برای عرض ارادت به ساحت مقدس امام حسین علیه السلام و واقعه کربلا و حادثه عاشورا درگیر رسم و توجه پادشاهان نبودند؛ به همین سبب با افول صفویه و آغاز عهد قاجاریه و البته مخالفت شاهان قاجار نسبت به برگزاری مراسم عزاداری امام سوم شیعیان حضرت امام حسین علیه‌السلام، ایرانیان وفادار به آرمان‌های قدسی و آیین‌های مذهبی‌شان، نه تنها در اجرای شعائر و رسم سوگواری آقا اباعبدالله حسین علیه‌السلام کوتاهی نکردند که آیین‌های متفاوتی را برای بیان مخالفت‌شان با پادشاهان قاجار به منصه ظهور رساندند.

آیین سنتی و مذهبی «عَلَم بَران» یکی از آیین‌هایی است که نخستین بار در شهرستان تفرش استان مرکزی و خاصه روستای هزاوه به اجرا رسید؛ اما در برخی دیگر از نقاط کشورمان نیز تا به امروز شاهد اجرای این آیین با شیوه‌ها و نگرش‌های مختلف هستیم.

آنچه در آیین «عَلَم بَران» در راستای برگزاری عزای امام حسین علیه‌السلام در سرزمین ایران صورت می‌گیرد بدین گونه است که به هنگام فرا رسیدن دهه نخست ماه محرم که هم‌زمان عزاداری مردم سوگوار حضرت امام حسین علیه‌السلام آغاز می‌شود، افراد یک محل به همراه معتمدِ ریش‌سفید و یا سادات آن محل عَلَمی را که در تکیه و یا امامزاده روستا و شهر خود وجود دارد را بیرون می‌آورند و هم‌زمان با اجرای مراسم «چاووش‌خوانی»، «نوحه‌خوانی» و «روضه‌خوانی» همراه با افراد حاضر در این دسته‌های عزاداری، محله به محله و کوی به کوی می‌گردند.

در طول این مسیر عزاداری افراد هر محله اگر نذری دارند پارچه‌ای را به عَلَم می‌‌بندند و نذورات خود را به سردسته آن تکیه و یا آن دسته عزاداری تقدیم می‌کنند. در ادامه مسیر افرادی که در پی گرفتن حاجتی از امام سوم شیعیان هستند، آن پارچه‌هایی که افراد صاحب نذر به عَلَم بسته‌اند را باز می‌کنند و نزد خود به عنوان یک شیی مقدس نگه می‌دارند.

برپایی این مراسم تا روز عاشورا ادامه می‌‌یابد و در حقیقت عَلَم، هر روز از این دهه در یک محله و در یک منطقه توسط دسته‌های عزاداری گردانده می‌‌شود و در نهایت در روز عاشورا عَلَم بر بالای بلندترین تپه روستای هزاوه شهرستان تفرش برده می‌‌شود و تمامی اهل روستا برای اجرای مراسم عزاداری و سینه‌‌زنی دور علم جمع می‌شوند.

در شکل دیگر از اجرای آیین «عَلَم بَران» شاهد آن هستیم که عده‌ای از سادات و معتمدان محل در کنار افراد عزادار و شرکت کننده در دسته‌های عزاداری، به در خانه صاحبان اصلی عَلَم در روستاها و شهرهایی که این مراسم در آن برگزار می‌شود می‌روند و در برابر آن خانه شروع به نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی می‌کنند و از صاحب عَلَم می‌خواهند که عَلَم خود را به بیرون از خانه بیاورد.

این کار در حقیقت منزل به منزل و منطقه به منطقه ادامه پیدا می‌کند تا اینکه تمامی عَلَم‌های موجود در آن روستا و شهر در یک مکان ثابت عمومی مانند مسجد اعظم، حسینیه اعظم و یا امامزاده اصلی آن شهر جمع می‌‌شود. عَلَم‌‌ها تا پایان ماه محرم در آن محل باقی می‌مانند و در انتهای ماه محرم، بار دیگر به صاحبان عَلَم بازگردانده می‌شوند تا دوباره در سال دیگر شاهد برگزاری این مراسم باشیم.

منبع: ایرنا