1396/10/27 ۱۴:۱۴
مراسم اهدای جوایز برگزیدگان هفتمین دوره از جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی با حضور ضیاء موحد، حسین معصومی‌همدانی، فتح‌الله مجتبایی، شهرام پازوکی و علی‌اصغر محمدخانی، هیات داوران این جایزه، استادان راهنمای رساله‌های برگزیده سه‌شنبه، 26 دی‌ماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
فتح‌الله مجتبایی بنیان‌گذار این جایزه ضمن تشکر از محمدخانی و شهر کتاب که پیشنهاد او در راه‌اندازی این جایزه پذیرفته و آن را عملی کردند، گفت: این برنامه الان هفت سال است که به نحو احسن عملی شده است، خوشبختم تعداد رسالهها از سه یا چهار عدد در سال اول به بیش از 30 عدد در امسال رسیده و این نشان می‌دهد که این حرکت مورد استقبال و قبول جامعه علمی و تشویق دانشجویانی بوده است که در زمینه‌های مربوط به تاریخ، فرهنگ و هویت ملی ما کار کرده‌اند.
فرهنگ و تاریخ مایه فخر و سربلندی ایران در دنیا
وی با بیان اینکه اگر در دنیا چیزی داشته باشیم که مایه فخر و سربلندی ما باشد، فرهنگ و تاریخ ماست، سپس ادامه داد: هرچه در این زمینه کار کرده باشیم باز هم کم است، ما نفت داریم اما این دارایی تا به حال بیش از آنکه مایه رفاه ما باشد، مایه زحمت ما بوده و تمام شدنی است، آنچه که می‌ماند هویت ملی، مفاخر تاریخی و فرهنگ ما است که در دنیا ما را شناسانده و مایه سرفرازی ایران است. با ایران شوخی کردن کار آسانی نیست و هر کس در زمینه فرهنگ کاری کند، بسیار پر ارج است و تاریخ و روح ایرانی از او سپاسگزار خواهد بود.
مجتبایی این جایزه را برای خودش تجربه بسیار مفیدی خواند و اظهار کرد: در گذشته می‌دیدیم که اکثر دانشجویان تنها به تصحیح بسنده می‌کردند و کارها در چارچوب تاریخ ایران بود ولی اکنون فراتر رفته‌اند و این مقدمه خوبی برای جهانی شدن تحقیق و پژوهش فرهنگ ایرانی است.
وی در ادامه ضمن سپاسگزاری از هیات داوران این جایزه که وقت خود را صرف خوانش و بررسی این تعداد رساله کرده‌اند، گفت: بسیار با قیمت است که در این روزگار وانفسا کسی وقتش را صرف داوری این رسالهها کند و امیدوارم این جریان حتی بعد از من هم با کوشش این دوستان ادامه پیدا کند تا نسل جوان آینده هم از این تشویق‌ها برخوردار شوند.
کمبود تولید فکر، ابتکار، خلاقیت و بیان نکات بدیع در پایان‌نامه‌ها
علی‌اصغر محمدخانی، متولی برگزارکننده این مراسم در ابتدای این جلسه گفت: ما در این جایزه پایان‌نامه‌های حوزه ادبیات فارسی که در این هفت سال از دانشگاه‌های مختلف برای ما ارسال شده است به پنج دسته تقسیم می‌کنیم. دسته اول صرفا گردآوری هستند و کمتر ارزش فکری و ابتکاری دارند. دسته دوم پایان‌نامه‌هایی هستند که سعی در انطباق یک متن با یک نظریه دارند که بسیاری از این پایان‌نامه‌ها بیشتر از ترجمه‌های غیر دقیق به فارسی و کمتر از منابع اصل استفاده می‌کنند. سومین بخش از پایانامه‌ها رساله‌هایی هستند که به تصحیح نسخه‌ها می‌پردازند و ما همیشه نیاز داریم که این نوع پایان‌نامه‌ها ابزاری شوند. چهارمین بخش رسالهها به شرح و تعلیق‌نویسی مربوط است و بخش پنجم پایان‌نامه‌هایی است که بدون دنبال کردن نظریه خاصی به نقد متن می‌پردازند.
وی ادامه داد: نکته‌ای که در ضعف پایان‌نامه‌های حوزه ادبیات فارسی می‌بینیم که البته در رشته‌های دیگر علوم انسانی هم وجود دارد، متاسفانه تولید فکر، ابتکار، خلاقیت و بیان نکات نو و بدیع کمتر در پایان‌نامه‌هاست که باید بیشتر در این حوزه فکر شود و قدم‌های جدی‌تری برداریم.
شرکت هفتاد درصدی بانوان در جایزه مجتبایی
محمدخانی با بیان اینکه امسال ۳۴ رساله برای این جایزه دریافت کردیم که از نظر کمی نسبت به سال‌های گذشته افزایش بسیاری داشته و تقریبا دو برابر سال گذشته است، اظهار کرد: ۲۲ نویسنده این پایان‌نامه‌ها بانوان بودند. بعنی حدود ۷۰ درصد این رساله‌های به دانشجویان دختر دانشگاه‌ها اختصاص داشت و 11 پایان‌نامه هم از دانشجویان پسر دانشگاه‌ها بود. ۲۱ پایان‌نامه یعنی هفتاد درصد پایان‌نامه‌های رسیده در حوزه ادبیات کلاسیک بودند که بیشترین تعداد درباره شاهنامه فردوسی و به تعداد هشت عدد بود، در حالی که در سال‌های گذشته بیشتر با سنایی روبه‌رو بودیم و هشت پایان‌نامه هم به ادبیات معاصر یعنی از دوره مشروطه به بعد اختصاص داشت.
وی با بیان اینکه در این دوره از دانشگاه‌های شهرهای مختلف کشور رساله برای ما ارسال شد، گفت: دانشگاه الزهرا با هشت رساله بیشترین تعداد را داشت. دانشگاه فردوسی مشهد با پنج عنوان پایان‌نامه، دانشگاه خوارزمی، واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد، دانشگاه ارومیه و پژوهشگاه علوم انسانی هر کدام با دو عنوان پایان‌نامه در این مسابقه شرکت داشتند و بقیه پایان‌نامه‌ها از دانشگاه‌های یزد، رازی، سیستان و بلوچستان، تبریز، ادیان و مذاهب قم، شهید مدنی آذربایجان، دانشگاه‌های آزاد اراک و نجف‌آباد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی دیگر دانشگاه‌هایی بودند که پایان‌نامه‌هایی برای ما ارسال کردند که بررسی شد.
محمدخانی در ادامه سه کتاب که از رساله‌های برگزیده دوره‌های قبلی جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی که به همت نشر هرمس به چاپ رسیده بود، رونمایی کرد و قول چاپ آثار برگزیده این دوره را هم به دانشجویان برگزیده داد.
وضعیت ناعادلانه ارزیابی رسالهها در دانشگاه‌ها
در بخش دیگری از این جلسه استادان راهنمای سه اثر برگزیده درباره رسالهها صحبت کردند.
تقی پورنامداریان گفت: عنوان رساله دکتری خانم معرفت «نقش تقابل‌ها در ساختار، بلاغت و زیباشناسی مثنوی» است. تقابل، اصطلاحی است که مترادفات آن مثل مقابله، تضاد، مطابقه، طباق از دورترین زمان‌ها در بلاغت اسلامی از ابن معتز گرفته تا علمای بلاغت معاصر سابقه دارد و در فرهنگ غرب نیز از ارسطو گرفته تا فیلسوفان و زبان‌شناسان و ادیبان و نظریه‌پردازان معاصر، از جمله سوسور، یاکوبسن، لوی استروس، پالمر، لاینز و ژاک دریدا درباره‌ی آن سخن گفته‌اند.
این استاد دانشگاه در صحبت‌های خود از وضعیت ناعادلانه ارزیابی رسالهها در دانشگاه‌ها انتقاد کرد و گفت: در بسیاری از ارزیابی‌ها نمره به دانشجو نه بر اساس کار پروژه بلکه بسته به معیارهای عاطفی و داد و ستدهای دوستانه و احترام به همکار تعیین و حق دانشجویان خورده می‌شود.
وی ادامه داد: آقای محمدخانی در جایی از حرف‌هایش اشاره کرد که کمتر در رساله‌های دکتری فکر تازه عنوان می‌شود و این حرف بسیار قابل توجهی است که من فکر می‌کنم مقداری با موبایل ارتباط دارد، چون من زمانی که در دوره‌های فوق لیسانس یا دکتری درس می‌دادم معمولا آیه‌ای، حدیثی یا شعری برای تایید معنی یک لغت یا مطلبی می‌خواندم که آن موقع باید زیاد فکر می‌کردم تا مطلبی به یاد آورم ولی در حال حاضر به محض اینکه مطلبی را فراموش می‌کنم، دانشجویان سریع موبایل‌های خود را بیرون می‌آورند و آن مطلب را پیدا می‌کنند و هر کس زودتر جواب دهد، اظهار فضل و دانش زیادی می‌کند.
این یعنی اینکه یک عقل منفصل پیدا شده و در واقع در ذهن چیزی نمانده است و با این وجود من نمی‌دانم چطور باید توقع فکر داشت، بلاخره آدم باید مطالبی در ذهن داشته باشد تا بتواند اینها را ترکیب کند، حرفی بزند و فکری کند، ولی وقتی قرار شد که همه چیز در موبایل باشد، دیگر چنین فکر کردنی عملا وجود ندارد و شاید باید به این فکر کرد بچه‌ها یاد بگیرند در ذهنشان چیزی را نگه دارند.
وی که استاد راهنمای پایان‌نامه «نقش تقابل‌ها در ساختار، بلاغت و زیبایی‌شناسی مثنوی (با تکیه بر دفتر اول و دوم)» بود، گفت: کاری که خانم معرفت کرده این است که کوشیده این تقابل‌ها را در مثنوی طبقه‌بندی کند و هم از نظر نقش معنارسانی و هم از نظر زیباشناسی آن‌ها را نشان بدهد. کاری که او کرده بسیار دقیق و کنجکاوانه است و من فکر می‌کنم اگر برنده جایزه‌ای شده است به‌خاطر همین دقت است که در کشف این تقابل‌ها انجام داده، تا حدی که زمانی اینها را با مصیبت‌نامه و منطق‌الطیر عطار مقایسه کرده و به‌نظر می‌رسد آنقدر بسامد این تقابل‌ها زیاد است که می‌توان این را یکی از ویژگی‌های سبکی و عناصر زیبایی‌شناسی مثنوی مولوی به‌حساب آورد.
پورنامداریان در ادامه مطلبی جدی و آمیخته با طنز قرائت کرد که به شرح زیر است: «بنده به زعم خودم از استاد ارجمند دکتر مجتبایی تشکر می‌کنم که با ارزیابی رساله‌های دکتری با کمک همکاران خود و برقراری جایزه‌ای برای رساله‌های برتر و چاپ آن‌ها، ظلمی را که بر سر انصاف در بعضی جلسه‌های دفاع رساله‌های دکتری می‌رود را تا حد قابل زیادی جبران کرده است و زمینه کوشش بیشتر دانشجویان را از طریق این تشویق سنجیده فراهم آوردند. بنده دلم می‌خواست چندکلمه‌ای هم که ملغمه‌ای از شوخی و جدی است اینجا بیان کنم. به شرطی که نه حواله به دانشگاهی باشد و نه به هیچ استادی. این همه مستمع مجانی و میکروفون مفت کمتر از آن پیش می‌آید که فرصت را برای جوی با هزل آمیخته غنیمت شمارم.
متأسفانه نظام اخلاقی و اجتماعی ما در طول تاریخ و به‌خصوص در دوره‌هایی که دوره دکتری بسیار گسترش یافته است، به‌گونه‌ای است که ملاحظات عاطفی و داد و ستدهای دوستانه چنان با قضاوت‌های حق‌جویانه آمیخته است که گویی حق بدون رنگ و لعاب عاطفی اصلا حق نیست، ارزش نهایی رساله را با همه عیب و ایرادها و البته تعارف‌های ضروری، سرانجام معیارهای عاطفی و دادوستدهای دوستانه، ملاحظات ناشی از احترام به همکار و آینده‌نگاری‌های محتاطانه تعیین می‌کند.
معمولا در بعضی جلسه‌های دفاع استاد راهنما در نقش یک صوفی‌ستایی و استاد در فن خطابه است، در عین آنکه قابل به هیچ حقیقتی نیست با استفاده از امکانات و اقتضای وقت، حق‌های زیادی را برای دانشجو اثبات می‌کند. در این حال هرچقدر هم رساله به فرض محال بد باشد، نه می‌شود ردش کرد و نه می‌توان از نمره 20 به آن کمتر داد. فقر و استیصال دانشجو، بیماری پدر و مادر، رفت‌وآمد مصیب‌بار از شهرستان به تهران و بالعکس، مقایسه رساله دانشجو با رساله‌ای از همکلاسی‌های او که یک ماه پیش با نمره 20 پذیرفته شده و زحمت زیادی که کشیده شده است، همه اینها و نیز بیشتر از اینها دلایل بطلان‌ناپذیری است تا هم رساله پذیرفته شود و هم حتی‌المقدور کمتر از 20 نگیرد.
خوب مگر می‌شود جرأت کرد و اینها را حق ندانست، به‌خصوص وقتی که مجلس هم پر از کس و کار دانشجو باشد، به این ترتیب هم آنان که ایرادهای کوچک و بزرگ از رساله می‌گیرند و هم آنان که تعریف و تمجید می‌کنند و هم فرمایشات استاد راهنما همه حق است. پیداست که سرانجام به‌جزء خود حق هیچ کس از این قضاوت ملانصرالدینی زیانی نمی‌بیند و محکوم نمی‌شود، حتی اگر دانشجو به فرض محال به‌جای رساله اباطیل‌نامه‌ای هم نوشته باشد، از این محکمه راضی و خشنود برمی‌گردد.
می‌گویند روزی ملانصرالدین را قاضی شهری کردند، شاکی و مشتکی به حضور ملا رسیدند، ملا با کمال دقت به حرف‌های شاکی گوش کرد، دید درست می‌گوید، گفت تو حق داری. بعد نوبت به مشتکی رسید او هم ماجرا را بازگو کرد و ملا با دقت گوش کرد و دید او هم حق دارد، گفت تو هم حق داری. در این وقت منشی جلسه زیر گوش ملا گفت نمی‌شود هر دو حق داشته باشند تو باید یکی از آن دو را محق بدانی، ملا کمی تأمل کرد و سپس گفت: تو هم حق داری. در جلسه‌های دفاع هم همه از جهتی حق دارند. فقط خود حق است که دور از نرمش‌های عاطفی و ملاحظات همکارانه حق ندارد و همواره سرش از حق بی‌کلاه می‌ماند.»
محمدجعفر یاحقی جایزه مجتبایی را باعث ایجاد موجی در رساله‌نویسی دانست و اظهار کرد: امروزه می‌بینیم که یک موج فردوسی‌گرایی در جوان‌ها ایجاد شده است؛ نه تنها در رساله‌های دانشگاهی بلکه در بین جامعه نیز چنین روحیه‌ای دیده می‌شود.
مریم مشرف از نادیده شدن زنان در محیط آکادمیک انتقاد کرد و گفت: باید خون گریست به حال دانشگاه‌ها که حقوق دانشجویان زن در آن اینگونه اجحاف می‌شود. چرا زنان به سختی جز هیئت علمی قرار می‌گیرند؟ ما باید به حقوق دانشجویان احترام بگذاریم تا بتوانند سمت‌های بالاتر در محیط آکادمیک به دست آورند.
در پایان جلسه برگزیدگان این دوره از جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی پشت تریبون رفته و هرکدام ضمن قدردانی بسیار از زحمات دکتر مجتبایی به دلیل برگزاری این جایزه به مدت پنج دقیقه درباره موضوع رساله خود توضیحاتی عنوان کردند.
در این مراسم، جوایز هفتمین دوره جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی که به سه بانوی محقق تعلق یافته بود توسط محمدخانی معرفی شدند که دو رساله برگزیده این دوره رساله‌های «نقش تقابل‌ها در ساختار، بلاغت و زیبایی‌شناسی مثنوی (با تکیه بر دفتر اول و دوم)» نوشته لاله معرفت از دانشگاه خوارزمی با راهنمایی تقی پورنامداریان و «بررسی ساختار اسطوره‌ای حماسه‌های پهلوانان خاندان سام» نوشته لیلا حق‌پرست از دانشگاه فردوسی مشهد با راهنمایی محمدجعفر یاحقی بودند. همچنین از رساله «ریشه‌یابی اقوال صوفیه در نوبت ثالثه کشف‌الاسرار میبدی» نوشته بهدخت نژادحقیقی از دانشگاه شهیدبهشتی با راهنمایی مریم مشرف تقدیر شد.
گزارشگر : مطهره میرشكاری , عکاس : امیر آبشناسان
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید