1396/10/4 ۰۸:۳۷
خانواده در فرهنگ و تاریخ ایران، جایگاهی مهم به خود اختصاص داده است. توجه به حفظ و تداوم ساختار خانواده، یک سنت پایدار در فرهنگ ایرانی به شمار می‌آید که استواری جامعه را در دوره‌های گوناگون و از پس گزندهای روزگار تداوم بخشیده است. بخشی از ماندگار فرهنگ ایران در گذر روزگار پرحادثه، به حضور خانواده در جامعه بستگی داشته است. امروز از دریچه یک گزارش تصویری با عکس‌هایی فوق‌العاده به تاریخ می‌رویم تا اهمیت خانواده و حضور اعضای آن در کنار یکدیگر را به تصویر کشیم.
یک آلبوم تاریخی از همنشینی‌هایی صمیمی
مژگان جعفری: خانواده در فرهنگ و تاریخ ایران، جایگاهی مهم به خود اختصاص داده است. توجه به حفظ و تداوم ساختار خانواده، یک سنت پایدار در فرهنگ ایرانی به شمار می‌آید که استواری جامعه را در دوره‌های گوناگون و از پس گزندهای روزگار تداوم بخشیده است. بخشی از ماندگار فرهنگ ایران در گذر روزگار پرحادثه، به حضور خانواده در جامعه بستگی داشته است. امروز از دریچه یک گزارش تصویری با عکس‌هایی فوق‌العاده به تاریخ می‌رویم تا اهمیت خانواده و حضور اعضای آن در کنار یکدیگر را به تصویر کشیم.
یاکوب ادوارد پولاک در کتاب «ایران و ایرانیان» درباره خانواده ایرانی می‌نویسد «ایرانی تا آن اندازه در خانواده ریشه دارد که هر کاری از دستش برآید برای آن می‌کند، کارش با خانواده بالا می‌گیرد، و با آن سقوط می‌کند و کاملا در احساس افتخار و سرافکندگی هر یک از افراد فامیل خود شریک است، درست مانند این‌که ماجرا بر خود وی رفته باشد.» وی سپس به جایگاه پدر در چنین خانواده‌ای می‌پردازد «نظام پدرسالاری که هنوز به مقیاس وسیع در ایران حاکم است، چنین امری را ایجاب می‌کند. پدر را رئیس خانوار می‌دانند؛ پسر حتی پس از آن‌که بالیده و سالخورده هم باشد، در حضور پدر به خود اجازه نشستن و قلیان کشیدن نمی‌دهد، مگر آن‌که اجازه خاصی در این موارد گرفته باشد و چنین اجازه‌ای هم به سهولت به کسی داده نمی‌شود. تمام ثروت به پدر تعلق دارد، بنابراین به هیچ‌وجه مانند اروپا ممکن نیست پدری در فقر و فاقه زندگی کند و پسرش در ناز و نعمت و خوش‌گذرانی غرق باشد.»
پاتینجر، افسر انگلیسی هیأت مالکوم در دوره قاجار، در سفرنامه‌اش با عنوان مسافرت سند و بلوچستان به این اشاره می‌کند که به توصیه یکی از بزرگان، عنوان «پیرزاده» را برای خود برگزیده است. او در ادامه با اشاره به معنای این واژه چنین می‌نگارد «پیر به معنای شخص مقدس و زاده نیز به معنای اولاد است. بنابراین پیرزاده لقب اشخاص محترم و متدین است»
جایگاه پدر در خانواده در شکل سنتی آن و در همه سرزمین، نقش و جایگاهی ویژه بوده است. هرچه پدر عمری بیشتر کرده باشد و با بزرگترشدن حجم خانواده، وظایف و اهمیت جایگاه پدر بیشتر می‌شود و با عنوان «ریش‌سفید» وظایف اداره، داوری، نمایندگی و نقش‌های دیگر هم بر آن افزوده می‌شود؛ همه اینها به منظور حفظ کیان خانواده پدیدار می‌آید. این نقش که در خانواده همانند نقش پادشاه در همه کشور است، گاه تا اندازه مقایسه با جایگاه خدایگانی نیز پیش می‌رود
در جوامع سنتی به دلیل توسعه‌نیافتگی علم، تکنولوژی، سواد و آموزش، برای جابه‌جایی یافته‌ها و تجربیات انسان‌ها، وسیله‌ای جز آموزش مستقیم و عملی فرزندان خانواده وجود نداشت، از این‌رو سالخوردگان خانواده تنها منبع علوم و تجربه محدود جامعه به شمار می‌آمدند. در این جوامع، سالخوردگان با توجه به سن‌شان که تعیین‌کننده پایگاه اجتماعی، قدرت و نفوذشان است، از احترامی ویژه برخوردار بودند. همچنین سنت‌ها، آداب و رسوم در این جوامع از اهمیت و اعتباری بیشتر برخوردار بود و در همه زمینه‌های اجتماعی حاکمیت داشت. بر این اساس، در جوامع سنتی، هرچه بوی قدمت می‌داد و نشانی از سالخوردگی و پیری داشت، از احترام و ارزش برخوردار بود.
توجه به خانواده به‌ویژه کهنسالان در فرهنگ ایرانی در بخشی قابل توجه از ضرب‌المثل‌های فارسی دیده می‌شود؛ واجب است مراعات خاندان قديم، حق مهتران سخت و واجب‌تر است، آنچه در آينه جوان بيند، پير در خشت خام آن بيند، رأي پير از بخت جوان بِه، سخن بزرگان شنيدن، ادب است، جز به تدبير پير كار مكن، سخن‌هاي پيران بود دلپسند ... اینها همه نمونه‌هایی از ضرب‌المثل‌هایی‌اند که جایگاه والای کهنسالان را در فرهنگ و ادب فارسی روایت می‌کنند. فراواني اين ضرب‌المثل‌ها دليلی روشن بر نهادينه بودن اين ارزش والا در زمان‌هاي قديم بوده است.
پیران در خانواده‌ها همواره به‌عنوان نگهبانان سنت و به‌جاآورندگان آیین‌ها شناخته شده‌اند. هر جا بنا باشد مسأله‌ای مهم از نسلی به نسل‌های بعد انتقال یابد، جامعه بی‌هیچ پرسش سراغ همین سالمندان می‌رود. این باورها در برخی زمان‌ها مانند عید نوروز یا در وقت سوگواری یا جشن‌های مختلف مانند بردن عروس، بیشتر نمود دارد. کارری، سیاح ایتالیایی عصر صفوی، در روایتی از سنت‌های عقد و ازدواج چنین می‌نویسد «چند تن از سالخوردگان و ریش‌سفیدان دو طرف می‌نشینند و با رعایت امکانات هر دو جانب مبلغ مهریه را تعیین می‌کنند».
منبع: شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید